بررسی فقهی تعدیل ثروت و نقش آن در تحقق عدالت اقتصادی

عدالت / justice , اقتصاد / economy , ثروت / WEALTH , فقه / jurisprudence

چکیده 1 فصل اول مقدمه 2 پیشگفتار 2 بیان مسأله 3 سوالات تحقیق 5 فرضیه های تحقیق 5 اهداف تحقیق 6 پیشینه تحقیق 7 اهمیت و ضرورت تحقیق 10 روش تحقیق 11 روش تجزیه و تحلیل داده ها 11 مراحل انجام تحقیق 11 فصل دوم مفهوم شناسی تعدیل ثروت و عدالت اقتصادی 13 مبحث اول-مفهوم ثروت 13 گفتار اول: مفهوم لغوی ثروت 14 گفتار دوم: تعریف اصطلاحی 16 مبحث دوم: ثروت و تعدیل آن از منظر اسلام 18 گفتار اول -ثروت از منظر اسلام 18 گفتار دوم-تعدیل ثروت از منظر اسلام 20 مبحث سوم-عدالت اقتصادی 22 گفتار اول- مفهوم عدالت اقتصادی 22 1-تساوی 23 2-دادن هر حقی به صاحب آن 23 3-توازن یا عدم تفاوت فاحش طبقاتی 24 4-اعتدال 25 گفتار دوم-عدالت از منظر قرآن کریم و سنت 25 بند اول-عدالت از منظر قرآن کریم 26 بند دوم-عدالت اقتصادی از منظر قرآن کریم 28 بند سوم-عدالت در سنت 29 گفتار سوم-عدالت از منظر متفکران غربی 30 بند اول-افلاطون 30 بند دوم-ارسطو 33 الف-نقد اشتراکیت افلاطون 33 ب-اقسام عدالت 34 1-عدالت کلی ‌ 34 2-عدالت توزیعی 34 3–عدالت تعویضی 35 گفتار چهارم-عدالت از منظر متفکران اسلامی 35 بند اول-آرای حکمای متقدم مسلمان 36 بند دوم-آرای حکمای معاصر مسلمان 36 1-شهید صدر 36 2–علامه طباطبایی 37 3-شهید مطهری 37 الف-موزون بودن 38 ب- تساوی و نفی هرگونه تبعیض…………………………………………………………………………38… ج-رعایت حقوق افراد و اعطای حق ذی حق……………………………………………………………….38 د-رعایت استحقاق ها در افاضه وجود…………………………………………………………………………38 فصل سوم- اقتصاد اسلامی……………………………………………………………………………………….40. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….40 مبحث اول-ماهیت نظام اقتصادی اسلام………………………………………………………………………41 مبحث دوم-اصول و مبانی نظام اقتصادی اسلام……………………………………………………………43 گفتار اول-توحید و مالکیت مطلق الهی………………………………………………………………………..43 گفتار دوم-کرامت انسانی و آزادی اقتصادی…………………………………………………………………43 گفتار سوم-عدالت در اقتصاد اسلامی…………………………………………………………………………44 مبحث سوم-شاخصه های عدالت اقتصادی در اسلام……………………………………………………45 گفتار اول-عدالت در توزیع………………………………………………………………………………………45 گفتار دوم-عدالت در بهره گیری و مصرف………………………………………………………………….47 گفتار سوم-عدالت در قیمت گذاری………………………………………………………………………….49 گفتار چهارم-عدالت در اوزان و پرهیز از رباخواری در معاملات اقتصادی……………………….51 گفتار پنجم-راستی و صداقت در معاملات اقتصادی……………………………………………………..53 فصل چهارم-عدالت اقتصادی و تعدیل ثروت در اسلام…………………………………………………55 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………55 مبحث اول-دیدگاه مکتب سوسیالیسم…………………………………………………………………………56 مبحث دوم-دیدگاه مکتب سرمایه داری………………………………………………………………………57. مبحث سوم-دیدگاه اسلام…………………………………………………………………………………………59 مبحث چهارم-راهکارهای تحقق عدالت اقتصادی در اسلام……………………………………………59 گفتار اول-تعدیل ثروت در اسلام……………………………………………………………………………….60 گفتار دوم-اصول کلی تعدیل ثروت در اسلام……………………………………………………………….62 1-کار و فعالیت………………………………………………………………………………………………………..62 2-محترم شمردن مالکیت خصوصی……………………………………………………………………………63 3-محدودیت در مالکیت…………………………………………………………………………………………..64 4-تقدم مصالح جامعه بر منافع فرد……………………………………………………………………………..64 5-ارتباط اقتصاد با اخلاق…………………………………………………………………………………………66 6-صلاحیت های قانونی حاکم اسلامی در تعیین سیاست گذاری های اقتصادی کلان………..66 7-رفع کامل فقر از جامعه………………………………………………………………………………………….67 گفتار سوم-راهکارهای اقتصادی تعدیل ثروت در اسلام…………………………………………………67 1-ممنوعیت کنز اموال……………………………………………………………………………………………….68 1-1 : مفهوم لغوی کنز ………………………………………………………………………………………….69 1-2 مفهوم اصطلاحی کنز ……………………………………………………………………………………..69 1-3 کنز از دیدگاه اقتصاد دانان مسلمان…………………………………………………………………..71 1-4 تبیین آیه کنزاز منظر علماء و اقتصاد دانان مسلمان………………………………………………73 دیدگاه اول…………………………………………………………………………………………………….73 دیدگاه دوم……………………………………………………………………………………………………75 دیدگاه سوم……………………………………………………………………………………………………76 2-ممنوعیت درآمدهای حاصل از سفته بازی نامشروع…………………………………………………….77 بند اول – ماهیت سفته بازی …………………………………………………………………………………….77 بند دوم – اقسام سقته بازی…………………………………………………………………………………………79 1-به اعتبار مشروعیت………………………………………………………………………………………………..79 الف: سفته بازی سالم( مشروع)……………………………………………………………………………………79 ب : سفته بازی ناسالم ( نا مشروع)……………………………………………………………………………..79 2 – به اعتبار تاثیر و تاثر از متغیرهای اقتصادی …………………………………………………………….80 گفتار چهارم-پیامدهای تعدیل ثروت در جامعه……………………………………………………………..81 1-پیامدهای فرهنگی………………………………………………………………………………………………….81 2-پیامدهای اقتصادی………………………………………………………………………………………………..84 3-پیامدهای سیاسی…………………………………………………………………………………………………..87 فصل پنجم-نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………..89 توصیه ها و پیشنهادها……………………………………………………………………………………………….92 منابع ………………………………………………………………………………………………………………………94

1- احمدی بیرجندی، احمد. (1380). چهارده اختر تابناک: زندگانی چهارده معصوم علیهم-السلام. انتشارات آستان قدس رضوی. چاپ پانزدهم2- پژوهشکده حوزه و دانشگاه .(1383). درآمدی بر اقتصاد اسلامی. انتشارات سمت. چاپ ششم.3- تفضّلی، فریدون. (1383). تاریخ عقاید اقتصادی (از افلاطون تا دوره‌ی معاصر). نشرنی. چاپ چهارم.4 – صحیفه سجادیه. (1382). ترجمه جواد فاضل. انتشارات گلستان ادب. چاپ اول.5- کرمی، محمد مهدی و پورمند، محمد. (1386). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. انتشارات سمت. چاپ هشتم.6- مدرسی، سید محمد تقی. (1381). زندگانی زین العابدین امام سجاد علیه‌السلام. ترجمه محمد صادق شریعت. انتشارات محبّان الحسین. چاپ چهارم.7- نمازی، حسین. (1382). نظام‌های اقتصادی. شرکت سهامی انتشار. چاپ اول.8بکتاش،محمد کاظم(1395) شمسی،توزیع فقهی -اقتصادی ریسک در بازارهای مالی،چ ،قم : انتشاراتی موسسه آموزشی و پژوهشی آیت الله امام خمینی(ره).9- توتونچیان، دکترایرج (1380) شمسی ،پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه داری ،تهران،10- شهید مطهری، مرتضی(1361شمسی)،بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی ،انتشارات حکمت. تهران11- – میر معزی،سید حسین(1382)،”بورس بازی از دیدگاه فقه”،اقتصاد اسلامی،سال 3،ش 9،صص 51-64 12- مصباحی مقدم، دکترغلام رضا و محمد صفری(1388شمسی)،بررسی درآمد حاصل از تحمل ریسک از دیدگاه آموزه های اسلامی،فصل نامه اقتصاد اسلامی ،ش 36،صص 117-148. 13- مرامی، علیرضا، 1378 شمسی، بررسی مقایسه ای مفهوم عدالت از دیدگاه آیت الله مطهری ،شریعتی، سید قطب ، مرکز اسناد،تهران 15- مکارم شیرازی، آیت الله ناصر 1427قمری استفتائات جدید، قم، مدرسه امام علی(ع).16- رئیسی،دکترروح اله(1397) شمسی،ماهیت معاملات غرری با تاکید بر سفته بازی از دیدگاه فقه تطبیقی،رساله ی دکتری رشته فقه، حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران17- حسینی، سیدرضا 1390 شمسی مفهوم و ماهیت عدالت اجتماعی با رویکرد اسلامی، مجله اقتصاد اسلامی، ش 44، ص 5-30 18- فطانت، محمد، (1376 شمسی)، ارزش زمانی پول از دیدگاه مدیریت مالی و فقه جعفری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی و مدیریت، تهران: دانشگاه حضرت امام صادق(ع)19- رجایی، سید محمد کاظم و سیدمهدی معلمی 1391 درآمدی به مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص های آن، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، ش ، ص 5-30 20- رجایی، سید محمد کاظم 1392، توازن یا عدم تدوال ثروت در دست اغنیا ،مجله معرفت اقتصاد اسلامی، ش 7 ص 46-23. 21- رشیدی،بهروز 1384، افزون طلبی و راه های (تعدیل ثروت) در اسلام،مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیمای جمهوری اسلامی

1 – احادیث قدسی. (1384). تنظیم و ترجمه ابراهیم احمدیان. انتشارات گلستان ادب. چاپ دوم. 2 – تودارو، مایکل. (1387). توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلامعلی فرجادی. انتشارات کوهسار. چاپ شانزدهم 3 – لستر تارو. (1376). آینده سرمایه‌داری. ترجمه عزیز کیاوند. نشر دیدار. چاپ اول. 4- ابن حنبل،احمد(1313ق.)،مسند ،القاهره ،المطبعه المیمنیه. 5- ابن ماجه، الامام الحافظ محمد بن یزید (1313ق.)،سنن ابن ماجه مع حاشیه السندی،القاهره ،المطبعه العلمیه 6- ابن فارس، احمد، 1404قمری، المعجم مقاییس اللغه، قم، مکتب اعلام اسلامی 7- ابن منظور، محمد بن مکرم 1365قمری، لسان العرب، قم، ادب الحوزه. ابونوری، اسماعیل و اسماعیل اسنانوندی 1384 8- البخاری، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل (1314ق.)،صحیح البخاری، القاهره،المطبعه الامیریه. 9- حر عاملی،محمد بن حسن(1406ق)،وسائل الشیعه،چ 1،قم،موسسه آل البیت. 10- حلی، حسن بن یوسف، 1412 ق. منتهی المطلب فی تحقیق المذهب ،مشهد مجمع البحوث الاسلامیه. 11- حلی، محقق ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن (1384 ش)، شرایع الاسلام، ج 1-2، چ 7، قم: انتشارات استقلال. 12- خویی،سید ابوالقاسم الموسوی(1412ق).مصباح الفقاهه فی المعاملات،ج 5،بیروت:دار الهادی. 13- راغب اصفهانی، حسین بن محمد 1412ق، مفردات فی الغریب القرآن، بیروت، دار العلم. 14-خمینی، آیت الله سید روح الله (1388شمسی)، کتاب البیع، چ 3،جلد 3 و 5: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). تهران 15- نوری طبرسی،حسین(1408قمری)،مستدرک وسائل:موسسه آل بیت لاحیاء التراث. بیروت 16نراقی، محمد مهدی بیتا ،جامع سعادات ، مؤسسه الاعلمی مطبوعات ،بیروت. 17- زبیدی، مرتضی 1414ق تاج العروس، بیروت، دار الفکر. 18- سعدی، أبو جیب 1408ق القاموس الفقهی لغتاً و اصطلاحاً، دمشق، دار الفکر 19 – سن آمارتیا کومار 1381 در باب نابرابری، ترجمه حسین راغفر مؤسسه عالی آموزش وپژوهش تأمین اجتماعی ، تهران 20- سید محمد باقر، 1388، الاسلام یتعود الحیاه، قم، مرکز الابحاث والدراسات التخصصیه للشهید صدر. 32-1411ق اقتصاد، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات. 21- صدر،سید محمد باقر(1375 شمسی)،: الاقتصادنا، مکتبه الاعلام اسلامی، خراسان. 22- صدوق، محمد بن علی 1413قمری، من لا یحضره فقیه، دفتر انتشارات اسلامی ، قم 23- طباطبائی، محمد حسین، 1421ق المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، اسوه 24 – طبرسی، فضل بن حسن، 1372شمسی، مجمع البیان فی تفسیر قرآن، ناصر خسرو، تهران 25 – طوسی، محمد بن حسن 1400ق النهایه فی مجرد المنه والسنوی، بیروت، دار الکتب العربی 26- فراهیدی خلیل 1409ق کتاب العین، قم، مؤسسه دار الهجره. 27- موسوی بجنوردی ، آیت الله سید حسن(1381 شمسی)،قواعد فقهیه، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی 28- قزوینی ،ابی عبدالله محمد بن یزید(بی تا)،سنن ابن ماجه،بیروت،دار فکر لطباعه و النشرو توزیع. 29_ قلعه چی، محمد رواس( 1412 قمری)،مباحث فی اقتصاد اسلامی من اصوله فقهیه،بیروت:دار النفائس لطباعه و النشر وتوزیع. 30- عاملی،محمد بن مکی (شهید اول) ،(1400 ق).القواعد والفوائد ،چ 1،ج 2،.قم :کتاب فروشی مفید. 31 – کلینی، محمد بن یعقوب1407قمری ، کافی ،تهران، دار الکتب اسلامی 32 – مازندرانی محمد صالح بن احمد 1382ق، شرح اصول کافی، تهران، المکتبه الاسلامیه. 33 -مجلسی، محمد باقر، 1410قمری ، بحار الأنوار، موسسه طبع و نشر ، بیروت