مقطع: کارشناسی ارشد سال: 1403
رشته: حقوق – حقوق عمومی
پدیدآور: مهدی عبدی نیا مرزناکی استاد راهنما: داوود قاسمی
دانشگاه شمال، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
بطلان مقررات که از طریق فرایند دادرسی اداری اعلام میشود یکی از ضمانت اجراهای مهمی است که در حقوق اداری کشورهای مختلف و از جمله ایران برای تضمین حاکمیت قانون در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب در مواردی که مقررات دولتی از نظر مغایرت با قوانین یا اشکالات دیگر، دارای آسیب ،باشد میتواند در معرض رسیدگی و ابطال قرار گیرد با این حال این مسئله که پس از ابطال یک عمل اداری آثار آن عمل از چه زمانی ملغی و رفع خواهد شد، الزامات حاکمیت قانون با شناسایی اعتبار برای مصوبات ابطال شده در بازهی تصویب تا صدور رأی ابطال میتواند تحت الشعاع قرار گیرد؛ و اینکه اثر قهقرایی ابطال میتواند امنیت حقوقی را به واسطه ی تأثیر بر روابط هنجارهای حقوقی تحت تأثیر قرار دهد. اهمیت این مسئله در حقوق اداری ایران دو چندان است چراکه قانونگذار ایران از سال 1385 بدین سو بر مبنای نظر تفسیری شورای نگهبان درباره اثر ابطال مقررات، قائل به تفصیل شده و در مورد مقررات مغایر با قانون اثر ابطال را نه از زمان تصویب که از زمان اعلام مغایرت دانسته است. رای دیوان عدالت اداری مبنی بر مغایرت مصوبه با ،قانون تأسیس مغایرت نمی کند بلکه کشف و اعلام مغایرتی است که از مدتی پیش از اعلام مغایرت عارض بر مقرره بـوده است.در نهایت باید عنوان کرد ابطال مصوبات دولتی در پرتو آرای دیوان عدالت اداری برای صیانت از اصل حاکمیت قانون ایجاد شده است.
ابطال / Cancellation, مصوبات دولتی / Government appَrovals
مقدمه 11 الف:بیان مسئله 11 ب: نوآوری تحقیق 12 ج:سوالات و فرضیه ها 12 د: روش تحقیق 13 ذ: اهداف تحقیق 13 ر: پیشینه پژوهش 14 م:سازماندهی تحقیق 15 فصل اول: مفاهیم پژوهش 16 مبحث اول: مفاهیم و پیشینه دیوان عدالت اداری و ابطال در دادرسی 16 گفتار نخست: مفاهیم 16 بند اول: ابطال مقررات دولتی 16 بند دوم: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری 17 بند سوم: هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری 18 بند چهارم:وزارتخانه 18 بند پنجم: مؤسسه دولتی 19 بند ششم:مؤسسه یا نهاد عمومی غیردولتی 19 بند هفتم:شرکت دولتی 19 بند هشتم: دستگاه اجرایی 20 بند نهم: کارمند دستگاه اجرایی 20 بند دهم: سازمان 20 گفتار دوم: پیشینه دیوان عدالت اداری و وضعیت ابطال در دادرسی اداری ایران 20 بند اول: تشکیل هیأت های تخصصی 22 بند دوم: وضعیت ابطال در دادرسی اداری ایران 23 مبحث دوم: ساختار تشکیلات اداری دیوان عدالت 26 گفتار اول: ساختار تشکیلات قضایی دیوان عدالت اداری 27 بند اول: شعب بدوی 28 بند دوم: شعب تجدید نظر 28 بند سوم: هیأت عمومی دیوان 29 بند چهارم: هیأت های تخصصی 29 بند پنجم: واحد اجرای احکام 30 گفتار دوم: ساختار و تشکیلات هیأت عمومی دیوان عدالت اداری 31 بند اول: ساختار هیأت عمومی 31 بند دوم: ارکان هیأت عمومی 32 فصل دوم: صلاحیت دیوان عدالت اداری و وظایف دیوان عدالت از نظرشعب 34 مبحث اول: صلاحیت دیوان عدالت اداری 34 گفتار اول: شرایط قضات دیوان و تصمیمات 34 بند اول : شرایط قضات دیوان عدالت اداری 34 بند دوم: تصمیمات دیوان عدالت اداری 35 بند سوم:حصر مصادیق واحدهای دولتی به دستگاه های قوه مجریه 35 گفتار دوم: صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت ادرای در جبران خسارت 36 بند اول:شکایت از تصمیمات دولتی 37 بند دوم.تصمیمات دادگاههای غیر قضایی( اداری) 37 بند سوم:قانون استخدام کشوری 37 گفتار سوم:وظایف هیئت عمومی دیوان عدالت اداری 37 مبحث دوم: بررسی صلاحیت دیوان و تفکیک و وظایف دیوان عدالت از نظرشعب 38 گفتار اول:بررسی صلاحیت دیوان از حیث خواهان و خوانده 38 بند اول:خواهان 38 بند دوم:درخواست و شکایات بخش های دولتی وابسته به دولت 41 گفتار دوم:فرض خوانده دولتی و صلاحیت دیوان 43 بند اول.نظریه مضیق (فقط قوه مجریه) 44 بند دوم. نظریه موسع (شامل هر سه قوه) 45 گفتار سوم: تفکیک صلاحیت با توجه به موضوع و نوع دعوا 47 بند اول: موضوع درخواست و دادخواست 47 بند دوم: نوع درخواست و دعاوی 51 گفتار چهارم:حدود و ثغور وظایف دیوان عدالت از نظرشعب 54 بند اول:حدود و ثغور وظایف شعب غیر تشخیص (عادی) 54 بند دوم. حدود و ثغور وظایف شعب تشخیص 55 بند سوم:حدود و ثغور اختیارات هیئت عمومی 56 فصل سوم: رسیدگی هیأت عمومی به ابطال مصوبات و آثار ابطال 58 مبحث اول: جهات رسیدگی هیأت عمومی به ابطال مصوبات و ضمانت اجرای آراء وحدت رویه 58 گفتاراول :جهات رسیدگی هیأت عمومی به ابطال مصوبات 58 بند اول: مفاد رأی هیأت عمومی در صورت ابطال مصوبه : 59 بند دوم: مغایرت مصوبه با شرع قانون 60 گفتار دوم: منع تکرار تصمیم یا اقدام ابطال شده و ضمانت اجرای آراء وحدت رویه 61 بند اول: گسترش مصادیق واحد های دولتی 61 بند دوم: منع تکرار تصمیم یا اقدام ابطال شده 63 بند سوم: ضمانت اجرای آراء وحدت رویه 63 مبحث دوم: ضرورت مدیریت آثار ابطال در زمان 64 گفتار اول: حاکمیت قانون حقوق تضییع شده افراد 64 بند اول:حاکمیت قانون و اثر ابطال 64 بند دوم: لزوم احیای حقوق تضییع شده افراد 65 گفتار دوم: امنیت حقوقی و حقوق مکتسبه و اثر ابطال 66 بند اول:امنیت حقوقی و اثر ابطال 66 بند دوم:حقوق مکتسبه و اثر ابطال 67 فصل چهارم: وظایف و عملکرد هیأت عمومی و مصادیق مستثنی شده 69 مبحث اول: وظایف هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و صلاحیت آن 69 گفتار اول:قلمرو وظایف هیأت عمومی دیوان عدالت اداری 69 بند اول: رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات نسبت به مقررات دولتی 69 بند دوم:صدور رأی وحدت رویه : 70 گفتار دوم:صلاحیت هیأت عمومی به لحاظ وضعیت شاکی 71 بند اول:عدم لزوم طرح شکایت از ناحیه ذی نفع 71 بند دوم:طرح شکایت از ناحیه مردم یا واحد های دولتی 72 مبحث دوم: عملکرد و مصادیق مستثنی شده هیأت عمومی 74 گفتار اول:عملکرد هیأت عمومی در شناسایی اصول حقوق عمومی 74 بند اول: استقرار و تثبیت نظام اقتصادی 74 بند دوم: اصل مصرف وجوه عمومی 75 گفتار دوم :صلاحیت هیأت عمومی به لحاظ وضعیت حقوقی طرف شکایت 76 گفتار سوم: مصادیق مستثنی شده از صلاحیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری 76 بند اول:تصمیمات قضایی قوه قضائیه 76 بند دوم:آیین نامه ها و بخشنامه ها و تصمیمات رئیس قوه قضائیه 77 بند سوم:مصوبات و تصمیات شورای نگهبان 77 بند چهارم:تصمیم و مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام 77 بند پنجم:تصمیمات و مصوبات مجلس خبرگان 77 بند ششم:تصمیات و مصوبات شورای عالی امنیت ملی 78 بند هفتم:مصوباتی با تنفیذ رهبر 78 بند هشتم:مصوبات و تصمیمات برخی نهادهای دیگر 78 بند نهم: اصل 85 قانون اساسی 78 فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد 80 نتیجه: 80 پیشنهاد: 81 منابع و مآخذ: 83
1. ابوالحمد، عبدالحمید. حقوق اداری.تهران: انتشارات توس.1371 2. تیلا، پروانه. اصول تطبیقی قاعده سازی و مرز شناسی قانون و آیین نامه. تهران: خرسندی.1387 3. حسینی،سید محمد رضا .درآمدی بر حقوق اداری ایران،تهران،انتشارات نگاه.1389 4. درویشی، بابک .مرجع ابطال تصویب نامه ها و آیین نامه های دولتی مغایر با موازین شرع؛شورای نگهبان یا دیوان عدالت اداری، مجموعه مقالات همایش دیوان عدالت اداری: صلاحیت قضایی و دادرسی اداری،انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران مرکزی.1388 5. دلاوری، محمدرضا. قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در نظم حقوق کنونی.تهران: آویشن شمال.1392 6. رستمی، ولی، مالیه عمومی، تهران نشر میزان چاپ اول،1390 7. سنجابی، کریم.حقوق اداری ایران. تهران:زهره.1342 8. شمس، عبداله. آیین دادرسی مدنی. تهران: میزان.1380 9. صدرالحفاظی، سید نصراله، نظارت قضائی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری، نشر شهریار چاپ اول مرداد،1372، 10. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر. حقوق اداری:انشارات سمت .1390 11. عیارزاده، محمد، قانون برای همه، چاپ، بهروز، دیماه1351. 12. محمدی،رضا،دیوان عدالت اداری،تهران،سمت،1391. 13. محسنی،شیوا .صلاحیت دیوان عدالت اداری،تهران،قطره. 1388 14. مرکز تحقیقات شورای نگهبان.مجموعه نظریات شورای نگهبان، چ دوم، تهران معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.1389 15. موسی زاده، رضا. حقوق اداری 1و2.تهران: میزان.1401 16. مولا بیگی، غلامرضا، صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، انتشارات جنگل، چاپ اول 1393. 17. نجابت خواه، مرتضی.قانون دیوان عدالت اداری در نظم حقوق کنونی.تهران: جنگل.1390 18. هاشمی، سید محمد. حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران .تهران: میزان.1389 19. هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ، بنیاد حقوقی میزان، چاپ بیستم ، 1387، جلد دوم. 20. هداوند، مهدی ، مشهدی، علی، اصول حقوق اداری در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، تهران انتشارات خرسندی، چاپ، دوم، 1395 2-مقالات: 21.ثریا فاطمه. جایگاه و نقش رویه قضایی دیوان عدالت اداری در حقوق عمومی. پایانامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، پردیس قم دانشگاه تهران.1391 22.جلالی محمد. فاطمی ثریا. نقش رویه قضایی دیوان عدالت اداری در توسعه حقوق عمومی.مجله حقوق اساسی.دوره 10، شماره 19، شهریور 1392 23.شریعت باقری،محمد جواد.بازخوانی جایگاه صلاحیت و دادرسی قضایی.پژوهشنامه شماره1.تهران: معاونت پژوهشهای حقوقی ،گروه پژوهشی حقوق.1386 24.رمضانپور، رحمان و رنجبر، ابوریحان و زارع. صلاحیت و نظارت دیوان عدالت اداری. حق گستر.1392 25.عرفان،محمد. رویه قضایی شعب دیوان عدالت اداری، دو فصلنامه شماره 10. سال 1393 26.عرفان، محمد. هیأت عمومی در قانون جدید دیوان عدالت ادری،پژوهشنامه معاون حقوقی بررسی های فقهی.سال 1385 27.هدایت نیا، فرج اله، جایگاه دیوان عدالت اداری در رسیدگی به شکایات مردم از دستگاه دولتی، دو ماهنامه رواق اندیشه، ش 19، سال 1382. 28.میرداماد نجف آبادی، سید علی، صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری، معرفت حقوقی پاییر1390،شماره1 29.واسعی، فریدون. نظارت قضایی بر اعمال دولت، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه تهران.سال 1376 30.یاوری، اسداله. دیوانعالی کشور و دیوان عدالت اداری ،بازوهای نیرومند قوه قضائیه.فصلنامه حقوقی و قضائی دادگستری شماره2. سال 1364
31- Reynaud,Emmanuel(2018),”The International Labour Organization and Globalization: Fundamental Rights, Decent Work and Social Justice”, In-ternational Labour