بررسی انتقادی رویکرد فاطمه مرنیسی در عدالت جنسیتی بر اساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی

فاطمه مرنیسی / fatima mernisi , عدالت جنسیتی / Gender Justice , آیت الله جوادی / javadi amoli

Contents مقدمه ‌ح فهرست ‌ی بخش اول: کلیات 1 1-بیان مسئله 2 2- اهمیت مسئله 4 3-اهداف 5 4: سؤال اصلی و فرعی 5 1-5: پیشینه 6 1-5-1: پیشینه موضوع 6 1-5-2: پیشینه پژوهش 7 1-6: روش پژوهش 13 1-7-چارچوب مفهومی 14 1-8–بررسی انتقادی 18 بخش دوم: چیستی و بنیادهای نظری عدالت جنسیتی از نظر مرنیسی 19 فصل اول: چیستی عدالت جنسیتی 21 گفتار اول: تبیین عدالت جنسیتی 23 گفتار دوم: شاخص‌های عدالت جنسیتی 24 گفتار سوم: مؤلفه‌ها و مصادیق عدم مساوات بین دو جنس 31 فصل دوم: بنیادهای نظری رویکرد مرنیسی درباره عدالت جنسیتی 48 گفتار اول: مبانی هستی‌شناسی 49 1-اومانیسم 49 2-قدرت 50 3-مکانمند بودن 51 4- تعیین کنندگی نظام اجتماعی در مصداق حسن و قبح 52 5-تاریخی بودن 53 6-فرهنگی بودن تفاوت‌های جنسیتی 58 7-حیات جنسی زن و مرد 59 گفتار دوم: مبانی انسان‌شناسی 63 1-چیستی انسان 64 2-غریزه 64 3-عقل 67 4-تساوی 68 5-اراده و خواست 69 گفتار سوم: معرفت‌شناسی 70 گفتار چهارم: مبانی دین‌شناسی 72 1-خدا، پیامبر، قرآن و عدالت جنسیتی 73 2- دین 77 3- تاریخمندی دین 81 جمع‌بندی 91 بخش سوم: بنیادهای نظری آیت‌الله جوادی درباره عدالت جنسیتی و ماهیت آن 95 فصل اول: بنیادهای نظری آیت‌الله جوادی درباره عدالت جنسیتی 97 گفتار اول: هستی‌شناسی 98 گفتار دوم: انسان‌شناسی 100 1-تعریف انسان 101 2-وجود شناسی انسان 104 3-اقسام حیات انسانی 108 4-اجتماعی بودن انسان 109 5-تقسیم کار در اجتماع 112 6-فرهنگ در حیات اجتماعی و جنسیت 114 گفتار سوم: معرفت‌شناسی 118 گفتار چهارم: دین‌شناسی 124 1-خدا، پیامبر، قرآن و عدالت جنسیتی 124 2-دین منفصل و دین متصل 129 فصل دوم: ماهیت عدالت جنسیتی از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی 135 گفتار اول: ایدهی بدیل عدالت جنسیتی 136 گفتار دوم: ماهیت استخدام متقابل عادلانه و عدالت تسخیری 138 تعلیم 138 سیاست 142 اقتصاد 144 اولویت و حمایت‌های دین از زن و نهاد خانواده در راستای عدالت تسخیری 147 بخش چهارم: بررسی انتقادی عدالت جنسیتی از نظر مرنیسی بر اساس دیدگاه آیت‌الله جوادی 157 مقدمه 158 فصل اول: نقد مبنایی 159 مقدمه 160 گفتار اول: نقد هستی‌شناسی 160 1-طبیعی-فرهنگی بودن جنسیت 160 2-خدا محوری در مقابل انسان گرایی 165 3-تاریخی-فراتاریخی بودن جنسیت 166 4-مکان، در گرو فرهنگ 170 5- جامعیت اصول حاکم بر حیات اجتماعی زن 174 6- عوامل تبعیض جنسیتی 177 گفتار دوم: نقد انسان‌شناسی 179 1-جنس و جنسیت 179 1-2-فرهنگی-طبیعی بودن غریزه 180 1-3-عدم امکان تفکیک زمینههای حیات معنوی زن و مرد در اجتماع 183 1-4-اراده با امامت فطرت 185 1-5-کارکرد و جایگاه دو جنس در خلقت 186 2-جامعیت مصالح در تحدید عدالت 189 گفتار سوم: نقد معرفت‌شناختی 191 گفتار چهارم: نقد دین‌شناسی 194 1-خدا 195 1-1- متاثر بودن خدا از روابط انسانی 196 2-پیامبر 197 2-1- نابغه بودن 198 2-2-عدم توجه به خاتمیت و لوازم آن 200 3-قرآن 200 3-1-تاریخمندی قرآن 200 3-2-فراتاریخی بودن وحی 203 3-3-تقدس زدایی 204 3-4-نقض بیان قرآن 206 4-دین 206 4-1-تقلیل گزارههای دینی قرآنی به گزارههای تاریخی 208 4-2-عدم انطباق دین متصل و منفصل 208 فصل دوم: نقد بنایی 209 1- گرایش عقلی و مهر قلبی مبنای روابط زوجین 210 2- حذف نگاه جنسی از جامعه 213 4-مساوات در حیات اجتماعی طیبه و خبیثه 217 5-لزوم کنترل دو جنس 218 6-درجه دوم نبودن زن 220 8- نفقه استخدام متقابل و تسخیر عادلانه نه سلطه مرد بر زن 222 7-خلط مساوات معنوی و اجتماعی 223 جمع‌بندی بخش چهارم 226 جمع‌بندی و نتیجه‌گیری کلی 229 پیشنهادهای پژوهشی 233 منابع: 235

1. قرآن کریم 2. آرکون، محمد (1379)، نقد عقل اسلامی، مترجم: محمدمهدی خلجی، ایده. 3. آندره میشل، فمینیسم، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه هما زنجانی زاده. 4. ابوزید، نصر حامد (1994م)، نقد الخطاب الدینی، قاهره: دارسینا. 5. ابن منظور، الانصاری الرویغی الافریقی (1414)، لسان العرب، ج 11، بیروت، دار صادر. 6. ابن حبیب (بی تا)، محمد بن حبیب، المحبر، لبنان، بیروت، دارالافاق الجدیده. 7. ابن خلدون (1425 ق م)، مقدمه، محقق: مصطفی الشیخ مصطفی، موسسه الرساله. 8. ابی منصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل الثعالبی، المحقق: جمال طلبه، فقه اللغه، ج1، دارالکتب العلمیه. 9. ابن سعد (1410)، الطبقات الکبری، بیروت، لبنان: دار الکتب العلمیه. 10. البخاری، محمد بن اسماعیل (1410ق یا 1990م)، الجامع الصحیح المسند، لجنه احیا کتب السنه، مصر قاهره. 11. پارسانیا، حمید، دیگران (1400)، روش شناسی اندیشمندان معاصر جهان، قم: العتبه العباسیه المقدسه. 12. پارسانیا، حمید (1391)، جهان‌های اجتماعی، قم: کتاب فردا. 13. پاینده، ابوالقاسم (بی تا)، نهج الفصاحه، دنیای دانش. 14. ترمزی، محمد بن عیسی (1419م، 1999م)، سنن الترمذی، قاهره، مصر: دارالحدیث. 15. توسلی، غلام عباس (1375ش)، جامعه شناسی کار و شغل، تهران، سمت. 16. جوادی آملی، عبدالله (1371ش)، ولایت فقیه و رهبری در اسلام، قم، انتشارات حکمت، 17. جوادی آملی (1386 ه ش)، شریعت در آینه معرفت، محقق: حمید پارسا نیا، چاپ پنجم. 18. جوادی آملی (1387 ه ش)، دین شناسی، محقق: محمد رضا مصطفی پور. 19. جوادی آملی (1389 ه ش)، تسنیم، ج 3 و 4 و 5، محقق: احمد قدسی، چاپ پنجم. 20. جوادی آملی (1389 ه ش)، تسنیم، ج6، محقق: حسن واعظی محمدی، چاپ هشتم. 21. جوادی آملی (1387 ه ش)، تسنیم، محقق: سعید بند علی، چاپ دوم. 22. جوادی آملی (1388 ه ش)، قرآن در قرآن، محقق: محمد محرابی، چاپ هشتم. 23. جوادی آملی (1389 ه ش)، انسان در قرآن، محقق: محمد حسین الهی زاده، چاپ پنجم. 24. جوادی آملی (1381 ه ش)، صورت و صیرت انسان در قرآن، محقق: غلامعلی امین دین، چاپ دوم. 25. جوادی آملی (1389 ه ش)، تفسیر انسان به انسان، محقق: محمد حسین الهی زاده، چاپ پنجم. 26. جوادی آملی (1384 ه ش)، وحی و نبوت در قرآن، محقق: علی زمانی قمشه‌ای، چاپ دوم. 27. جوادی آملی (1383 ه ش)، توحید در قرآن، چاپ اول. 28. جوادی آملی (1389 ه ش)، جامعه در قرآن، محقق: مصطفی خلیلی، چاپ سوم. 29. جوادی آملی (1389 ه ش)، نزاهت قرآن از تحریف، تحقیق: علی نصیری، چاپ چهارم. 30. جوادی آملی (1388 ه ش)، زن در آیینه جمال و جلال، تحقیق: محمود لطیفی، چاپ نوزدهم. 31. جوادی آملی (1387)، تحقیق: حسین شفیعی، مبادی اخلاق در قرآن، چاپ ششم، قم: اسراء. 32. عبدالله جوادی آملی (1388)، اسلام و محیط زیست، تنظیم عباس رحیمیان، قم، اسراء. 33. جوادی آملی (1386)، تحقیق: حمید پارسانیا، رحیق مختوم، ج12، 34. جوادی آملی (1389 ه ش)، قرآن کریم از منظر امام رضا (ع)، چاپ هفتم. 35. فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، معجم القاموس المحیط، دار الکتب العلمیه. 36. دغیم، سمیح جهامی، جیرار، الموسوعه الجامعه لمصطلحات الفکر العربی و الإسلامی (2006م)، لبنان-بیروت: مکتبه لبنان ناشرون. 37. زبیدی، مرتضی؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب ( 1414،) ج15، تاج العروس من جواهر القاموس، لبنان: دارالفکر. 38. رودگر، نرجس (1388)، فمینیسم، تاریخچه، نظریات، آموزه‌ها و نقد، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان. 39. ضمیران، محمد (1390)، افلاطون، پایدیا و مدرنیته، نقش جهان. 40. طریحی ( 1362 ش)، ج3، مجمع البحرین، تحقیق: احمد الحسینی، تهران: مرتضوی. 41. گیدنز، آنتونی (1387ش)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نشر نی. 42. فرهنگ، منوچهر، (1371) فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی، تهران، البرز. 43. الرازی، فخرالدین (بی تا)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بی جا (کتابخانه مدرسه فقاهت). 44. یاکوب بوکهارت (1389)، فرهنگ رنسانس در ایتالیا، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران، طرح نو چاپ دوم. 45. کلی، جان، 1382، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، تهران: طرح نو. 46. کاتوزیان، ناصر، (1377)، ج1،. فلسفه حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار. 47. گرت، استفانی (1380)، جامعه شناسی جنسیت، ترجمه کتایون بقایی، تهران، نشر دیگر. 48. لطیفه البوحسینی، فاطمه المرنیسی: صوت فرید یُسمِع أصوات کل النساء، 2015-، السفیر العربی. 49. لویس معلوف (1362-1367)، المنجد فی اللغه، ج1، اسماعیلیان 50. محمد بن حبیب البغدادی، المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت: دار الآفاق الجدیده، بی تا. 51. الغزالی، ابوحامد، احیا علوم الدین، ج4، محقق عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی، دار الکتاب العربی، بی تا. 52. الغزالی (1964)، میزان الامل، القاهره، دارالمعارف، 53. دلوز، ژیل (1386)، فلسفه نقادی کانت، ترجمه اصغر واعظی، تهران، نی. 54. مرنیسی، فاطمه (1380)، ترجمه ملیحه مغازه‌ای، زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش، نشر نی. 55. مرنیسی، فاطمه (1393)، ملکه‌های فراموش شده در سرزمین‌های خلافت اسلامی، ترجمه حسن اسدی، نشر مولی. 56. مرنیسی، فاطمه (2005)، ماوراء الحجاب (الجنس کهندسه اجتماعیه)، فاطمه الزهراء ازرویل، المغرب، الطبعه الرابعه. 57. مرنیسی، فاطمه (1386)، ترجمه حیدر شجاعی، زنان بر بالهای رویا، دارار. 58. مرنیسی، فاطمه، هل انتم محصنون ضد الحریم، ترجمه نهله بیضون، نشر الفنک، بی تا. 59. مرنیسی، فاطمه، شهرزاد ترحل الی الغرب، ترجمه فاطمه الزهرا ازوریل، نشر الفنک، بی تا. 60. نیچه، سودمندی و ناسودمندی تاریخ برای زندگی، دیباچه. 61. دیلتای، ویلهم، تشکل جهان تاریخی در علوم انسانی، مترجم: منوچهر صانعی دره-بیدی، ققنوس. 62. کارل مان‌هایم، ترجمه فریبز مجیدی، ایدئولوژی و اتوپیا مقدمه‌ای بر جامعه شناسی شناخت، تهران، سمت 1380. 63. حنبلی (1406 ق)، ابن عماد ابوالفلاح عبدالحی بن احمد بن محمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج7، بیروت: لبنان، دار ابن کثیر. 64. وبر، ماکس (1395)، روش شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، مرکز. 65. صدرالمتالهین ( 1363)، مفاتیح الغیب، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی. 66. صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ سوم، با حاشیه علامه طباطبایی، بیروت: دار احیا التراث العربی. 67. صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم (1366 ش)، تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار. 68. حسن زاده آملی (زمستان 65)، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، چاپخانه رجا. 69. شعرانی، شرح منظومه، ج5، 70. شعرانی، ابوالحسن (1376ش)، شرح فارسی تجرید الاعتقاد، چاپ هشتم، تهران: کتابفروشی اسلامیه. 71. سبزواری، شرح منظومه، ج5، 72. سبزواری، ملاهادی، (بی تا) شرح اسماء الحسنی، کتابخانه دیجیتال مدرسه فقاهت. 73. سوزان آلیس واتکینز و دیگران، فمینیسم، قدم اول، ترجمه زیبا جلالی نائینی. 74. المعزی الملایری، اسماعیل، (1373ش-1415ه ق) جامع الاحادیث الشیعه، ج20، قم: نشر المصحف. 75. نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، موسسه آل البیت لاحیاء التراث. 76. . ملاصدرا، مجموعه رسائل فلسفی، الشواهد الربوبیه، تحقیق حامد ناجی اصفهانی، 77. حسن غرویان، سیری در ادله اثبات وجود خدا، بوستان کتاب. 78. محمود رجبی (1395)، انسان شناسی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی. 79. علی ربانی گلپایگانی (1388)، فطرت و دین، کانون اندیشه جوان. 80. محمد حسین طباطبایی، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه صادق لاریجانی، به کوشش سید هادی خسرو شاهی، قم بوستان کتاب، 1389 81. طباطبایی موتمنی، منوچهر، (1375)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر (ج 2)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 82. ولسفن، هری اوسترین (1368)، فلسفه علم کلام، ترجمه احمد آرام، تهران: الهدی. 83. وبر، ماکس (1392)، روش شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، نشر مرکز. 84. دغیم، سمیع (2006م)، مصطلحات الفکر العربی و الاسلامی، بیروت-لبنان: مکتبه لبنان ناشرون. مقالات: 1. سوزنچی، حسین، جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک نظریه جنسی اسلامی، مطالعات جنسیت و خانواده، سال هشتم شماره اول بهار و تابستان 99 2. تاریخی نگری و دین، خدا خواست عرب صالحی، قبسات، زمستان 1387، شماره 50. 3. غلامعلی توسلی، جامعیت مفهوم توسعه و رابطه آن با فرهنگ: مجله فرهنگ توسعه، 1373، سال سوم، شماره 15 4. پیام آیت الله جوادی آملی به نخستین همایش بین المللی زنان و زندگی شهری؛ کد خبر: 712716، منبع ابنا 5. پارسانیا، حمید، نسبت علم و فرهنگ، سال اول شماره دوم، 1387. 6. محمد آرکون و کاربست پساساختار گرایی در نقد اسلامی، علی اکبرزاده، حامد و سلطانی، مصطفی، دو فصلنامه پزوهش‌های معرفت شنختی، شماره 10، پاییز و زمستان 1394 7. حمید پارسانیا، رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به رابطه عقل و جنسیت، مجله حورا، ش14. 8. فاطمه المرنیسی، التفضیل والتقلیل فی الحریمی والقدسی والسیاسی، مجله آداب الکوفه العدد:56/ ج 2 ذو القعده 1444 هـ / حزیران 2023 م. 9. بلال فتیحه، عیسانی امحمد، المرنیسی و الکتابه النسویه، بحث فی الدین و المرأه، مجله المعیار، المجلد 14، العدد10 جوان (2023). 10. شازیه ملیک، نحو تاویل نسوی للاسلام: الایمان و الجندر فی اعمال فاطمه مرنیسی، ترجمه: مدیحه عتیق، مجله روءی فکریه، العدد الثالث، فیفری2016.

9. بلال فتیحه، عیسانی امحمد، المرنیسی و الکتابه النسویه، بحث فی الدین و المرأه، مجله المعیار، المجلد 14، العدد10 جوان (2023). 10. شازیه ملیک، نحو تاویل نسوی للاسلام: الایمان و الجندر فی اعمال فاطمه مرنیسی، ترجمه: مدیحه عتیق، مجله روءی فکریه، العدد الثالث، فیفری2016. 84. دغیم، سمیع (2006م)، مصطلحات الفکر العربی و الاسلامی، بیروت-لبنان: مکتبه لبنان ناشرون.