کاربرد قاعده عدالت در فرایند استنباط فقه جزایی اسلام با تأکید بر فقه امامیه

قاعده عدالت / Principle of Justice , استنباط فقه جزایی / Islamic Criminal Law Derivation , دیه زن / Female Blood Money , دیه کافر / Non-Muslim Blood Money , ضمان عاقله / Communal Liability , تساوی در قصاص / Retribution Equality

فهرست مطالب مقدمه 1 الف: طرح مسئله 1 ب: اهمیت و ضرورت پژوهش 3 ج: پیشینه پژوهش 4 کتاب‌ها 4 مقالات 4 پایان‌نامه‌ها 4 د: اهداف اصلی و فرعی 4 ه: سؤال اصلی 5 و: سؤالات فرعی 5 ز: فرضیه 5 ح: روش تحقیق 8 ط: نوآوری‌های تحقیق 8 ی: سازمان‌دهی تحقیق 11 بخش اول: 13 مفاهیم، مبانی و روش‌ها 13 فصل اول: 14 مفاهیم 14 مبحث اول: مفهوم‌شناسی قاعده و واژه‌های مشابه 14 گفتار اول: مفهوم‌شناسی قاعده 14 گفتار دوم: مفهوم‌شناسی اصل 15 گفتار سوم: مفهوم‌شناسی مبنا 16 گفتار چهارم: مفهوم‌شناسی معیار 17 مبحث دوم: مفهوم‌شناسی عدالت 17 گفتار اول: مفهوم لغوی عدالت 17 گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی عدالت 18 مبحث سوم: مفهوم‌شناسی استنباط فقه جزایی 20 مبحث چهارم: مفهوم‌شناسی مقاصد شریعت 23 مبحث پنجم: مفهوم‌شناسی گزاره‌های ارزشی 25 فصل دوم: 27 مبانی قاعده عدالت در استنباط احکام فقهی 27 مبحث اول: چیستی عدالت و جایگاه آن در گزاره‌های ارزشی و حقوقی 28 گفتار اول: ماهیت عدالت 28 بند اول: اعتباری به معنی اعم 28 بند دوم: اعتباری به معنی اخص 28 بند سوم: دیدگاه برگزیده 28 گفتار دوم: معیار شناخت عدالت در احکام ارزشی 28 بند اول: دیدگاه‌ جمعی از فیلسوفان حقوق غرب در مورد مبنای حقوق 28 بند دوم: دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان در مورد مبنای حقوق 28 بند سوم: منشأ الزام قوانین حقوقی از دیدگاه شیعه 28 الف: حقوق طبیعی 28 ب: اراده الهی 28 بند چهارم: نقد و بررسی 28 مقایسه حقوق طبیعی شیعه با دیگر مکاتب 28 مبحث دوم: نقش عدالت در استنباط‌ فقهی 28 گفتار اول: عدم تأثیر عدالت در استنباط فقهی 29 گفتار دوم: تأثیر عدالت در استنباط به‌عنوان قاعده فقهی 30 گفتار سوم: تأثیر عدالت در استنباط به‌عنوان قاعده فرا فقهی 30 گفتار چهارم: تأثیر عدالت در استنباط به‌عنوان رویکردی در فهم و تفسیر متون 30 گفتار پنجم: دیدگاه برگزیده 31 مبحث سوم: رابطه قاعده عدالت با مصلحت 34 مبحث چهارم: دلایل قاعده عدالت 35 گفتار اول: روش عقلی 36 گفتار دوم: روش نقلی 36 بند اول: کتاب 36 بند دوم: سنت 37 بند سوم: مبنا بودن عدالت برای قواعد و قوانین مسلم فقهی 37 1. قاعده قبح عقاب بلابیان 37 2. قاعده فقهی وزر 38 3. قاعده لاضرر 38 مبحث پنجم: مبانی و اهداف کیفر در فقه جزایی اسلام 38 گفتار اول: مکاتب حقوق جزا 39 بند اول: مکتب کلاسیک 40 الف: عدالت سزا دهنده 40 ب: عدالت بازدارنده 40 بند دوم: مکتب نوکلاسیک (تلفیقی از عدالت سزا دهنده و بازدارنده) 40 بند سوم: مکتب تحققی (عدالت بازپرورانه) 41 بند چهارم: مکتب دفاع اجتماعی نوین 41 گفتار دوم: الگوی قابل‌پذیرش در فقه جزایی اسلام 42 فصل سوم: 42 روش‌های معتبر کشف مصادیق عدل و ظلم و کیفیت حل تعارض آن‌ها 42 مبحث اول: روش‌های معتبر کشف مصادیق عدالت و ظلم 42 گفتار اول: کارکرد ادله نقلی در تشخیص مصادیق 43 گفتار دوم: کارکرد عقل در تشخیص مصادیق 44 بند اول: دلایل حجیت عقل در استنباط احکام شرعی 45 بند دوم: کاربرد ادله عقلی در شناسایی مصادیق عدل و ظلم 45 بند سوم: میزان معتبر قطع و اطمینان در ادله عقلی 47 گفتار سوم: کارکرد علم در تشخیص مصادیق 47 بند اول: معنای علم و اقسام آن 47 بند دوم: جایگاه علم در استنباط احکام 47 گفتار چهارم: کارکرد عرف در تشخیص مصادیق 48 بند اول: مراد از عرف 48 بند دوم: اقسام عرف 48 الف: از جهت شیوع 48 1. عرف عام 49 2. عرف خاص 51 ب: از جهت جایگاه آن در احکام ارزشی و حقوقی 52 1. سیرههای حکم ساز 52 2. سیره‌های مرتبط با موضوع 52 1-2. سیرههایی که خودش موضوع است 53 2-2. سیرههای موضوع ساز 53 1-2-2. سیره‌های سازنده تمام الموضوع 53 2-2-2. سیرههای سازنده جزء الموضوع 54 گفتار پنجم: ارزیابی عقل و عرف در شناسایی مصادیق عدل و ظلم 55 مبحث دوم: گونه‌های مختلف تعارض ابزارهای کشف مصادیق و روش حل این تعارض 57 گفتار اول: تعارض ادله نقلی و عقلی 57 بند اول: تعارض غیر مستقر 57 بند دوم: تعارض مستقر 57 گفتار دوم: تعارض عرف و سیره عقلا با دیگر ادله 58 بند اول: عرف حکم‌ساز 58 الف: تعارض مستقر 58 ب: تعارض غیر مستقر 59 ج: عدم تعارض 60 بند دوم: عرف مرتبط با موضوع 60 نتیجه بخش اول 61 بخش دوم: 64 کاربرد قاعده عدالت در دیات 64 فصل اول: 65 کاربرد قاعده عدالت در استنباط حکم دیه زن و مرد 65 مبحث اول: دلایل دیدگاه تنصیف 66 گفتار اول: اجماع 67 گفتار دوم: روایات 67 بند اول: روایات دسته اول 68 بند دوم: بررسی روایات دسته اول 69 بند سوم: روایات دسته دوم 71 بند چهارم: بررسی روایات دسته دوم 72 بند پنجم: روایات دسته سوم 72 گفتار سوم: توجیه تنصیف با دلایل عقلی ظنی 75 گفتار چهارم: جمع‌بندی ادله مشهور 76 مبحث دوم: دلایل قول به تساوی 78 گفتار اول: مخالفت روایات تنصیف با قرآن 78 گفتار دوم: مخالفت روایات تنصیف با عقل مستقل 78 گفتار سوم: بررسی قول به تساوی 79 مبحث سوم: دیدگاه برگزیده 79 فصل دوم: 83 کاربرد قاعده عدالت در بحث دیه کافر 83 مبحث اول: مراد از کافر 85 گفتار اول: مفهوم کافر 85 گفتار دوم: اقسام کافر 86 مبحث دوم: دیدگاه‌ها در مورد دیه کفار 88 گفتار اول: دلایل دیدگاه عدم تساوی 88 بند اول: اجماع 89 بند دوم: روایات 89 ‌الف: روایات هشت‌صد درهم 89 ‌‌‌ب: روایات چهارهزار درهم 91 ج: روایات دال بر کمتر بودن دیه کافر بدون ذکر عدد 92 ‌‌‌د: روایات تساوی دیه کافر ذمی با مسلمان به انگیزه جلوگیری از شیوع قتل ذمی 93 ‌‌‌و: تساوی دیه کافر ذمی با مسلمان 94 گفتار دوم: قول به تفصیل 95 بند اول: تفصیل شیخ صدوق 96 نقد سخن شیخ صدوق 96 بند دوم: تفصیل ابن جنید 97 بند سوم: تفصیل شیخ طوسی 98 نقد و بررسی قول شیخ طوسی 99 گفتار سوم: دلایل دیدگاه تساوی 100 بند اول: دلایل فقیهان اهل‌سنت 100 بند دوم: دلایل فقیهان شیعه 101 الف‌. ادله‌ای که بر اصل تشریع دیه دلالت دارند: 101 ب. اصول و قواعد مسلم اسلامی: 102 ج. آیات عدالت: 103 مبحث سوم: کاربرد قاعده عدالت در مسئله دیه کافر 104 گفتار اول: انواع کافر در یک تقسیم‌بندی جدید 104 گفتار دوم: دیه انواع کفار 106 گفتار سوم: شواهد دیدگاه برگزیده در بحث دیه کافر 109 بند اول: آزادی در انتخاب دین: 109 بند دوم: روابط مالی مسلمین با کفار بر مبنای احترام متقابل‌: 110 نتیجه بحث دیه کافر 111 فصل سوم: 113 کاربرد قاعده عدالت در مسئولیت عاقله در قتل خطایی محض 113 مبحث اول: مراد از عاقله 113 مبحث دوم: ماهیت دیه و نوع مسئولیت در آن 114 مبحث سوم: دیدگاه ضمان مطلق 114 دلایل دیدگاه ضمان مطلق 116 نقد و بررسی ادله دیدگاه ضمان مطلق 117 مبحث چهارم: دیدگاه‌های مخالف 118 گفتار اول: دیدگاه ضمان مشروط 118 بررسی دیدگاه ضمان مشروط 120 گفتار دوم‌: دیدگاه عدم ضمان مطلقاً 120 بررسی دیدگاه عدم ضمان مطلقاً 121 گفتار سوم: دیدگاه تکلیف محض 121 مبحث پنجم: تقریر دیدگاه ضمان مطلق از حیث عدالت 121 مبحث ششم: دیدگاه برگزیده 122 نتیجه بخش دوم 124 بخش سوم: 126 کاربرد قاعده عدالت در استنباط احکام قصاص 126 فصل اول: 127 عدم تساوی در قصاص زن و مرد مسلمان 127 مبحث اول: دلایل قائلین به عدم تساوی 128 گفتار اول: اجماع 128 گفتار دوم: کتاب 128 گفتار سوم: سنت 128 بند اول: روایات موافق دیدگاه عدم تساوی 128 بند دوم: روایات مخالف دیدگاه عدم تساوی 129 مبحث دوم: دلایل مخالفین عدم تساوی در قصاص زن و مرد 131 گفتار اول: مخالفت با قرآن 131 گفتار دوم: مخالفت اخبار 133 گفتار سوم: مخالفت با عقل 134 مبحث سوم: دیدگاه برگزیده 134 فصل دوم: 137 عدم تساوی کافر ذمی و مسلمان در قصاص 137 مبحث اول: ادله دیدگاه عدم تساوی 137 گفتار اول: قرآن 137 گفتار دوم: اجماع 139 گفتار سوم: روایات 139 مبحث دوم: دیدگاه‌های تساوی 139 گفتار اول: تساوی به‌شرط پایبندی به شرایط ذمه 140 گفتار دوم: دیدگاه تساوی در قصاص به طور مطلق 140 بند اول: وجود روایات معارض 141 بند دوم: ادله عام قرآنی و روایی 141 بند سوم: دلیل عقل بر لزوم عدالت 144 مبحث سوم: دیدگاه برگزیده 144 نتایج و دستاوردهای پژوهش 145 فهرست منابع 148

علاوه بر قرآن کریم، ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی ‌1‌- ‌‌آقایی، مجید (1386)، مکاتب کیفری، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ اول. ‌2‌- ابن سینا، حسین بن عبد الله (1383)، منطق دانشنامه علائی، به تصحیح محمد معین، مهدی محقق و مجتبی مشکات، 1 ج، همدان: دانشگاه بوعلی سینا. ‌3‌- ‌‌ادریس، عوض احمد (1372)، دیه، ترجمه‌ی علیرضا فیض، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ‌4‌- ‌‌ارسطو (1337)، سیاست، ترجمه‌ی حمید عنایت، تهران: انتشارات نیل. ‌5‌- ‌‌الهی خراسانی، علی (1392)، قاعده فقهی عدالت، ویراسته‌ی مسعود ضیایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول. ‌6‌- ‌‌باریکلو، علیرضا (1387)، مسئولیت مدنی، تهران: میزان، چاپ دوم. ‌7‌- ‌‌برهانی، محسن (1396)، اخلاق و حقوق کیفری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم. ‌8‌- بیکس، برایان (1396)، نظریه حقوق طبیعی: مندرج در مکاتب معاصر فلسفه حقوق، کتاب راهنمای بلک‌ول برای فلسفه حقوق، ترجمه یحیی شعبانی، سرویراستار محمدمهدی ذوالقدری، تهران: ترجمان علوم‌انسانی، ص 19-46، چاپ دوم. ‌9‌- ‌‌پرادل، ژان (1373)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه‌ی علی حسین نجفی ابرند آبادی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. ‌10‌- ‌‌پیوندی، غلامرضا (1400)، کیفرگذاری (مبانی، اصول، معیارها و چالش‌ها)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول. ‌11‌- تبیت، مارک (1396)، فلسفه حقوق، ترجمه حسن رضایی خاوری، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ پنجم. ‌12‌- جوادی آملی، عبدالله (1388)، روابط بین الملل در اسلام ، تحقیق سعید بندعلی، قم: اسراء، چاپ اول. ‌13‌- ‌‌جوادی آملی، عبدالله (1389)، تسنیم، تحقیق حسین اشرفی و روح الله رزقی، ج 18، قم: اسراء، چاپ دوم. ‌14‌- ‌‌جوادی آملی، عبدالله (1398)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ سیزدهم. ‌15‌- ‌‌حکمت نیا، محمود و همکاران (1388)، فلسفه حقوق خانواده، مبانی و منابع، جلد اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم. ‌16‌- ‌‌حکیمی، محمدرضا؛ اسفندیاری، محمد؛ و حیدری، محمد کاظم (1383)، مقام عقل، ج 1، دلیل ما. ‌17‌- حیدری، داوود (1394)، منطق گزاره‌ای، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول. ‌18‌- خسروپناه، عبدالحسین (1400)، فلسفه فقه اجتماع، به کوشش مجید رجبی، تهران: دانشگاه جامع امام حسین، چاپ اول. ‌19‌- ‌‌سجادی نژاد، سید احمد؛ حسینی، حسین؛ صائمی، علی‌اصغر؛ و علامه، غلام حیدر (1394)، قواعد فقه جزایی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ 4. ‌20‌- ‌‌شبیری زنجانی، سید موسی (بی‌تا)، دروس خارج خمس، قم: مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام وابسته به دفتر آیه الله العظمی شبیری زنجانی. ‌21‌- شبیری زنجانی، موسی (بی‌تا)، دروس خارج اصول، ج 1-2، قم: مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام وابسته به دفتر آیه الله العظمی شبیری زنجانی. ‌22‌- ‌‌شفیعی سروستانی، ابراهیم (1376)، قانون دیات و مقتضیات زمان، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری. ‌23‌- ‌‌شیری، عباس (1397)، عدالت ترمیمی، تهران: نشر میزان، چاپ دوم. ‌24‌- ‌‌صانعی، یوسف (1385)، فقه و زندگی 3: برابری دیه (زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان) برگرفته از نظریات آیت‌الله العظمی صانعی ، تحقیق موسسه فرهنگی فقه الثقلین، قم: میثم تمار، چاپ سوم. ‌25‌- ‌‌صانعی، یوسف (1393)، فقه و زندگی2: برابری قصاص (زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان) برگرفته از نظریات آیت‌الله العظمی صانعی، تحقیق موسسه فرهنگی فقه الثقلین، قم‌: دار الثقلین، چاپ یازدهم. ‌26‌- ‌‌صانعی، یوسف (1394)، فقه و زندگی 15: دیه بر عاقله، برگرفته از نظریات آیت‌الله العظمی صانعی، تحقیق موسسه فرهنگی فقه الثقلین، قم: انتشارات فقه الثقلین، چاپ اول. ‌27‌- ‌‌ضیائی، محمد عادل (1382)، موضع‌گیری‌های پیامبر در قبال عرفهای زمان خود، دانشگاه تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی. ‌28‌- ‌‌طباطبایی، سید محمد حسین (1396)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا، چاپ بیست و ششم. ‌29‌- طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387)، مجموعه رسائل، به کوشش سید هادی خسروشاهی،ج 2، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم). ‌30‌- ‌‌طیب، سید عبدالحسین (1373)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، تهران: انتشارات اسلام، چاپ دوم. ‌31‌- ‌‌علی، جواد (1389)، اندیشه حقوقی عرب قبل از اسلام، ترجمه‌ی مصطفی جباری، سمنان: دانشگاه سمنان. ‌32‌- عمید، حسن، (1400)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات میلاد، چاپ اول. ‌33‌- ‌‌علی‌اکبریان‌، حسنعلی‌ (1396)، قاعده عدالت در فقه امامیه‌: گفت‌و گو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ‌34‌- ‌‌علی‌ دوست، ابوالقاسم (1397)، فقه و عرف، تهران: سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ ششم. ‌35‌- ‌‌علی‌ دوست، ابوالقاسم (1396)، فقه و مصلحت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم. ‌36‌- ‌‌علیزاده، عبدالرضا (1394)، مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق: جستاری در نظریه‌های جامعه‌شناسی حقوق و بنیادهای حقوق ایران، قم، تهران: سمت، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم. ‌37‌- فرامرز قراملکی، احد (1385)، اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهی، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ دوم. ‌38‌- ‌‌فیض، علیرضا (1365)، تطبیق‌ در حقوق‌ جزای‌ عمومی‌ اسلام‌، تهران‌: امیرکبیر. ‌39‌- ‌‌قابل (جامی)، هادی (1396)، قاعده عدالت و نفی ظلم، قم: فقه الثقلین، چاپ سوم. ‌40‌- ‌‌قربان ‌نیا، ناصر(1392)، تأمل در فقه، تحول در حقوق، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول. ‌41‌- قیاسی، جلال‌الدین و ساریخانی، عادل (1395)، مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی، اسلام و حقوق موضوعه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول. ‌42‌- کاتوزیان، ناصر (1379)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم. ‌43‌- کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق: تعریف و ماهیت حقوق، ج1، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ اول. ‌44‌- ‌‌کانت، ایمانوئل (1369)، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه‌ی حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی. ‌45‌- ‌‌گلدوزیان، ایرج (1383)، بایسته های حقوق جزای عمومی 3-2-1، تهران: میزان. ‌46‌- ‌‌لاهیجی، ملا عبدالرزاق (1364)، سرمایه ایمان‌: در اصول اعتقادات [نقد سرمایه ایمان‌: در اصول اعتقادات]، تصحیح صادق آملی لاریجانی، تهران: الزهراء. ‌47‌- ‌‌لنگرودی، محمد جعفر جعفری (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 4، تهران: گنج دانش، چاپ دوم. ‌48‌- ‌‌محقق داماد، سید مصطفی (1406)، قواعد فقه، ج 4، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم. ‌49‌- ‌‌محقق داماد، سید مصطفی (1397)، مکتب اجتهادی آخوند خراسانی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ اول. ‌50‌- ‌‌مرکز اطلاعات و منابع اسلامی جمعی از محققان (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول. ‌51‌- مصباح یزدی، محمد تقی (1391)، حقوق و سیاست در قرآن (معارف قرآن 9)، نگارش شهید محمد شهرابی، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ چهارم. ‌52‌- مصباح یزدی، محمدتقی (1392)، نگاهی گذارا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، تدوین و نگارش عبدالحکیم سلیمی، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره، چاپ دوم. ‌53‌- ‌‌مصباح یزدی، محمدتقی (1394)، اخلاق در قرآن، ج 1-3، قم: موسسه آموزشی – پژوهشی امام خمینی، چاپ هشتم. ‌54‌- ‌‌مصباح یزدی، محمدتقی (1396)، نظریه حقوقی اسلام، محمد مهدی کریمی نیا، ج 1، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ ششم. ‌55‌- مصباح یزدی، محمدتقی (1397)، رابطه‌ علم و دین، علی مصباح، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ پنجم. ‌56‌- مصباح یزدی، محمدتقی (1398)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی ، احمد حسین شریفی، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ ششم. ‌57‌- ‌‌مطهری، مرتضی (1384)، مجموعه آثار، ج 1 و 4 و 5 و 19 و 20 و 30، تهران – ایران: انتشارات صدرا، چاپ 7. ‌58‌- ‌‌مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، ج 4، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول. ‌59‌- ‌‌مکارم شیرازی، ناصر (بی‌تا)، استفتائات جدید، ج 1، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب ع. ‌60‌- مکارم شیرازی، ناصر (1428) انوار الأصول‌، ج 3، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب ع، چاپ دوم. ‌61‌- ‌‌منتظری، حسینعلی (1385)، رساله حقوق، تهران: انتشارات سرایی، چاپ چهارم. ‌62‌- منتظری، حسینعلی (بی‌تا)، پاسخ به پرسش‌های دینی، قم: دفتر آیت‌الله‌العظمی منتظری. ‌63‌- ‌‌موراوتز، توماس (1378)، فلسفه حقوق: مبانی و کارکردها، ترجمه‌ی بهروز جندقی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول. ‌64‌- ‌‌موسوی خمینی، سید روح الله (1392)، ترجمه ‌‌تحریرالوسیله‌‌ ‌‌، تحقیق موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم. ‌65‌- ‌‌موسوی خمینی، سید روح الله (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول. ‌66‌- ‌‌میرموسوی، سید علی؛ و حقیقت، سید صادق (1398)، مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ بیست و هفتم. ‌67‌- ‌‌نوبهار، رحیم (1400)، برابری دیه زن و مرد در آموزه‌های اسلامی، تهران: طرح نو، چاپ اول. ‌68‌- وارنوک، مری (1380)، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنایی، قم: بوستان کتاب. ‌69‌- ‌‌والاس، ربکا (1382)، حقوق بین‌الملل، ترجمه‌ی سید قاسم زمانی و مهناز بهراملو، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی، چاپ اول. کتاب‌های فارسی علاوه بر قرآن کریم، ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی ‌‌- ‌‌آقایی، مجید (1386)، مکاتب کیفری، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ اول. ‌‌- ابن سینا، حسین بن عبد الله (1383)، منطق دانشنامه علائی، به تصحیح محمد معین، مهدی محقق و مجتبی مشکات، 1 ج، همدان: دانشگاه بوعلی سینا. ‌- ‌‌ادریس، عوض احمد (1372)، دیه، ترجمه‌ی علیرضا فیض، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ‌‌- ‌‌ارسطو (1337)، سیاست، ترجمه‌ی حمید عنایت، تهران: انتشارات نیل. ‌- ‌‌الهی خراسانی، علی (1392)، قاعده فقهی عدالت، ویراسته‌ی مسعود ضیایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول. ‌- ‌‌باریکلو، علیرضا (1387)، مسئولیت مدنی، تهران: میزان، چاپ دوم. ‌- ‌‌برهانی، محسن (1396)، اخلاق و حقوق کیفری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم. ‌- بیکس، برایان (1396)، نظریه حقوق طبیعی: مندرج در مکاتب معاصر فلسفه حقوق، کتاب راهنمای بلک‌ول برای فلسفه حقوق، ترجمه یحیی شعبانی، سرویراستار محمدمهدی ذوالقدری، تهران: ترجمان علوم‌انسانی، ص 19-46، چاپ دوم. ‌- ‌‌پرادل، ژان (1373)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه‌ی علی حسین نجفی ابرند آبادی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. – ‌‌پیوندی، غلامرضا (1400)، کیفرگذاری (مبانی، اصول، معیارها و چالش‌ها)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول. – تبیت، مارک (1396)، فلسفه حقوق، ترجمه حسن رضایی خاوری، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ پنجم. ‌- جوادی آملی، عبدالله (1388)، روابط بین الملل در اسلام ، تحقیق سعید بندعلی، قم: اسراء، چاپ اول. ‌- ‌‌جوادی آملی، عبدالله (1389)، تسنیم، تحقیق حسین اشرفی و روح الله رزقی، ج 18، قم: اسراء، چاپ دوم. ‌- ‌‌جوادی آملی، عبدالله (1398)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ سیزدهم. ‌‌- ‌‌حکمت نیا، محمود و همکاران (1388)، فلسفه حقوق خانواده، مبانی و منابع، جلد اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم. ‌- ‌‌حکیمی، محمدرضا؛ اسفندیاری، محمد؛ و حیدری، محمد کاظم (1383)، مقام عقل، ج 1، دلیل ما. ‌- حیدری، داوود (1394)، منطق گزاره‌ای، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول. ‌‌- خسروپناه، عبدالحسین (1400)، فلسفه فقه اجتماع، به کوشش مجید رجبی، تهران: دانشگاه جامع امام حسین، چاپ اول. ‌- ‌‌سجادی نژاد، سید احمد؛ حسینی، حسین؛ صائمی، علی‌اصغر؛ و علامه، غلام حیدر (1394)، قواعد فقه جزایی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ 4. ‌- ‌‌شبیری زنجانی، سید موسی (بی‌تا)، دروس خارج خمس، قم: مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام وابسته به دفتر آیه الله العظمی شبیری زنجانی. ‌- شبیری زنجانی، موسی (بی‌تا)، دروس خارج اصول، ج 1-2، قم: مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام وابسته به دفتر آیه الله العظمی شبیری زنجانی. ‌‌- ‌‌شفیعی سروستانی، ابراهیم (1376)، قانون دیات و مقتضیات زمان، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری. ‌- ‌‌شیری، عباس (1397)، عدالت ترمیمی، تهران: نشر میزان، چاپ دوم. ‌- ‌‌صانعی، یوسف (1385)، فقه و زندگی 3: برابری دیه (زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان) برگرفته از نظریات آیت‌الله العظمی صانعی ، تحقیق موسسه فرهنگی فقه الثقلین، قم: میثم تمار، چاپ سوم. ‌- ‌‌صانعی، یوسف (1393)، فقه و زندگی2: برابری قصاص (زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان) برگرفته از نظریات آیت‌الله العظمی صانعی، تحقیق موسسه فرهنگی فقه الثقلین، قم‌: دار الثقلین، چاپ یازدهم. ‌- ‌‌صانعی، یوسف (1394)، فقه و زندگی 15: دیه بر عاقله، برگرفته از نظریات آیت‌الله العظمی صانعی، تحقیق موسسه فرهنگی فقه الثقلین، قم: انتشارات فقه الثقلین، چاپ اول. ‌- ‌‌ضیائی، محمد عادل (1382)، موضع‌گیری‌های پیامبر در قبال عرفهای زمان خود، دانشگاه تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی. ‌- ‌‌طباطبایی، سید محمد حسین (1396)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا، چاپ بیست و ششم. ‌- طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387)، مجموعه رسائل، به کوشش سید هادی خسروشاهی،ج 2، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم). ‌- ‌‌طیب، سید عبدالحسین (1373)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، تهران: انتشارات اسلام، چاپ دوم. ‌- ‌‌علی، جواد (1389)، اندیشه حقوقی عرب قبل از اسلام، ترجمه‌ی مصطفی جباری، سمنان: دانشگاه سمنان. ‌- عمید، حسن، (1400)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات میلاد، چاپ اول. ‌- ‌‌علی‌اکبریان‌، حسنعلی‌ (1396)، قاعده عدالت در فقه امامیه‌: گفت‌و گو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ‌- ‌‌علی‌ دوست، ابوالقاسم (1397)، فقه و عرف، تهران: سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ ششم. ‌- ‌‌علی‌ دوست، ابوالقاسم (1396)، فقه و مصلحت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم. ‌- ‌‌علیزاده، عبدالرضا (1394)، مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق: جستاری در نظریه‌های جامعه‌شناسی حقوق و بنیادهای حقوق ایران، قم، تهران: سمت، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم. ‌- فرامرز قراملکی، احد (1385)، اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهی، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ دوم. ‌- ‌‌فیض، علیرضا (1365)، تطبیق‌ در حقوق‌ جزای‌ عمومی‌ اسلام‌، تهران‌: امیرکبیر. ‌- ‌‌قابل (جامی)، هادی (1396)، قاعده عدالت و نفی ظلم، قم: فقه الثقلین، چاپ سوم. ‌- ‌‌قربان ‌نیا، ناصر(1392)، تأمل در فقه، تحول در حقوق، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول. ‌- قیاسی، جلال‌الدین و ساریخانی، عادل (1395)، مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی، اسلام و حقوق موضوعه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول. ‌- کاتوزیان، ناصر (1379)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم. ‌- کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق: تعریف و ماهیت حقوق، ج1، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ اول. ‌- ‌‌کانت، ایمانوئل (1369)، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه‌ی حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی. ‌- ‌‌گلدوزیان، ایرج (1383)، بایسته های حقوق جزای عمومی 3-2-1، تهران: میزان. ‌‌- ‌‌لاهیجی، ملا عبدالرزاق (1364)، سرمایه ایمان‌: در اصول اعتقادات [نقد سرمایه ایمان‌: در اصول اعتقادات]، تصحیح صادق آملی لاریجانی، تهران: الزهراء. ‌- ‌‌لنگرودی، محمد جعفر جعفری (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 4، تهران: گنج دانش، چاپ دوم. ‌- ‌‌محقق داماد، سید مصطفی (1406)، قواعد فقه، ج 4، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم. ‌- ‌‌محقق داماد، سید مصطفی (1397)، مکتب اجتهادی آخوند خراسانی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ اول. ‌- ‌‌مرکز اطلاعات و منابع اسلامی جمعی از محققان (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول. ‌- مصباح یزدی، محمد تقی (1391)، حقوق و سیاست در قرآن (معارف قرآن 9)، نگارش شهید محمد شهرابی، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ چهارم. ‌- مصباح یزدی، محمدتقی (1392)، نگاهی گذارا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، تدوین و نگارش عبدالحکیم سلیمی، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره، چاپ دوم. ‌- ‌‌مصباح یزدی، محمدتقی (1394)، اخلاق در قرآن، ج 1-3، قم: موسسه آموزشی – پژوهشی امام خمینی، چاپ هشتم. ‌- ‌‌مصباح یزدی، محمدتقی (1396)، نظریه حقوقی اسلام، محمد مهدی کریمی نیا، ج 1، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ ششم. ‌- مصباح یزدی، محمدتقی (1397)، رابطه‌ علم و دین، علی مصباح، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ پنجم. ‌- مصباح یزدی، محمدتقی (1398)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی ، احمد حسین شریفی، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ ششم. ‌- ‌‌مطهری، مرتضی (1384)، مجموعه آثار، ج 1 و 4 و 5 و 19 و 20 و 30، تهران – ایران: انتشارات صدرا، چاپ 7. ‌- ‌‌مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، ج 4، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول. ‌- ‌‌مکارم شیرازی، ناصر (بی‌تا)، استفتائات جدید، ج 1، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب ع. ‌- مکارم شیرازی، ناصر (1428) انوار الأصول‌، ج 3، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب ع، چاپ دوم. ‌- ‌‌منتظری، حسینعلی (1385)، رساله حقوق، تهران: انتشارات سرایی، چاپ چهارم. ‌- منتظری، حسینعلی (بی‌تا)، پاسخ به پرسش‌های دینی، قم: دفتر آیت‌الله‌العظمی منتظری. ‌- ‌‌موراوتز، توماس (1378)، فلسفه حقوق: مبانی و کارکردها، ترجمه‌ی بهروز جندقی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول. ‌- ‌‌موسوی خمینی، سید روح الله (1392)، ترجمه ‌‌تحریرالوسیله‌‌ ‌‌، تحقیق موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم. ‌- ‌‌موسوی خمینی، سید روح الله (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول. ‌- ‌‌میرموسوی، سید علی؛ و حقیقت، سید صادق (1398)، مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ بیست و هفتم. ‌- ‌‌نوبهار، رحیم (1400)، برابری دیه زن و مرد در آموزه‌های اسلامی، تهران: طرح نو، چاپ اول. ‌- وارنوک، مری (1380)، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنایی، قم: بوستان کتاب. ‌- ‌‌والاس، ربکا (1382)، حقوق بین‌الملل، ترجمه‌ی سید قاسم زمانی و مهناز بهراملو، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی، چاپ اول. کتاب‌های عربی ‌- ‌‌آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1430)، کفایه الأصول، عباسعلی زارعی سبزواری، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ 6. ‌- ‌‌آلوسی، محمد شکری (1342)، بلوغ الارب فی معرفه احوال العرب، مکتبه محمد الطبیب. ‌- ‌‌آمدی، عبدالواحد بن محمد (1337)، غرر الحکم و درر الکلم، یا مجموعه کلمات قصار حضرت مولی الموالی الامام ابوالحسن امیرالمومنین علی بن ابی طالب، ترجمه‌ی محمد علی (قمی) انصاری، تهران – ایران: محمد علی الانصاری القمی. ‌- ‌‌ابن حنبل، احمد (1420)، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت: موسسه الرساله. ‌- ‌‌ابن رشد، أبوالولید محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد (1425)، بدایه المجتهد ونهایه المقتصد، ج 4، قاهره: دار الحدیث. ‌- ‌‌ابن سینا، حسین بن عبدالله (1381)، الإشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، ج 1-1، قم: بوستان کتاب قم انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. ‌- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375ق)، الشفاء (البرهان)، تحقیق ابراهیم مدکور و ابوالعلاء عفیفی، قاهره: وزاره التربیه و التعلی. ‌- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1364)، النجاه [نقد النجاه من الغرق فی بحرالضلالات]، تصحیح محمدتقی دانش پژوه، تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ. ‌- ‌‌ابن فارس، احمد (1404)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد هارون، ج 4، قم: مکتب الاعلام الاسلامی. ‌- ‌‌ابن قدامه، أبو محمد عبد الله بن أحمد بن محمد (1388)، المغنی لابن قدامه، تحقیق طه الزینی، محمود عبدالوهاب فاید و محمود غانم، ج 1-10، مکتبه القاهره، چاپ الأولی. ‌- ‌‌ابن قدامه المقدسی، عبد الرحمن بن أبی عمر محمد بن أحمد (1403)، الشرح الکبیر علی متن المقنع، ج 1-12، بیروت: دار الکتاب العربی للنشر و التوزیع. ‌- ‌‌ابن منظور، محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب، تصحیح احمد فارس صاحب الجوائب‌، ج 1-15، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ سوم. ‌- ‌‌ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث (بی‌تا)، سنن ابی داود، بیروت: دار الکتب عربی. ‌- ‌‌اردبیلی، احمد بن محمد (1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان‌، تحقیق مجتبی عراقی- علی پناه اشتهاردی، آقا حسین یزدی اصفهانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ اول. ‌- ‌‌اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا)، زبده البیان فی احکام القرآن، ج 1-1، تهران: المکتبه الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه. ‌- ‌‌ارموی، محمد بن حسین (بی‌تا)، الحاصل من المحصول فی علم اصول الفقه، تحقیق عبدالسلام محمود ابوناجی، بنغازی: منشورات جامعه قان یونس. ‌- ‌‌الحسینی السیستانی، السید علی (1414)، قاعده لا ضرر و لا ضرار، ج 1-1، مکتب آیه الله العظمی السیستانی، چاپ الاولی. ‌- ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1398)، دروس‌ فی‌ علم‌ الاصول‌، ج 1-4، بیروت‌: دارالکتاب اللبنانی، چاپ اول. – ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1417 الف‌)، بحوث فی علم الأصول، حسن عبدالساتر، بیروت: الدار الإسلامیه، چاپ اول. ‌- ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1417 ب‌)، بحوث فی علم الأصول، محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائره معارف الفقه الاسلامی، چاپ سوم. ‌- ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1421)، دروس فی علم الأصول؛ الحلقه الأولی و الثانیه، ج 1-2، قم – ایران: مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول. ‌- ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1417)، اقتصادنا، تصحیح عبدالحکیم ضیاء و علی اکبر ناجی، ج 1-1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول. ‌- ‌‌انصاری، مرتضی بن محمدامین (1428)، فرائد الاصول، ج 1-4، قم: مجمع الفکر الاسلامی، چاپ نهم. ‌- ‌‌ایجی، قاضی عضدالدین (1325)، شرح المواقف فی الکلام، میرشریف جرجانی، حسن چلپی و عبدالکریم سیالکوتی، مصر: مطبعه العاده. ‌- ‌‌جوهری، اسماعیل بن حماد (1410)، الصحاح- تاج اللغه و صحاح العربیه‌، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، ج 1-6، بیروت – لبنان: دار العلم للملایین، چاپ اول. ‌- ‌‌حائری یزدی، عبدالکریم (1418)، دررالفوائد، قم: موسسه النشر الاسلامی‌، چاپ ششم. ‌- ‌‌حر عاملی، محمد بن حسن (1409)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه‌، تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، ج 1-30، قم – ایران: موسسه آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، چاپ اول. ‌- ‌‌حسینی عاملی، سید جواد بن محمد (بی‌تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه (طبع قدیم)، ج 1-11، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ الاولی. ‌- ‌‌حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلام، ج 1-9، دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. ‌- حمیری، نشوان بن سعید (1420ه ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، 12 جلد، بیروت: دار الفکر المعاصر، چاپ اول. ‌- خلاف، عبدالوهاب (1423)، علم اصول الفقه، مصر: دارالحدیث. ‌- خویی، سید ابوالقاسم (1413 الف)، موسوعه الإمام الخوئی‌، تحقیق پژوهشگران مؤسسه إحیاء آثار آیه الله العظمی خویی‌، ج 1-33، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی‌، چاپ اول. ‌- خویی، سید ابوالقاسم (1413 ب)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌ ، ج 1-24، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. ‌- ‌‌ خویی، سید ابوالقاسم (1413 ج)، مبانی تکمله المنهاج: جلد 42 موسوعه‌، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. ‌- ‌‌دهلوی، احمد بن عبدالرحیم (1418)، حجه الله البالغه، بیروت: دار المعرفه. ‌- ‌‌رازی، فخرالدین (1412)، المحصول فی علم الاصول، بیروت: موسسه الرساله، چاپ دوم. ‌- ‌‌راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، تصحیح صفوان عدنان داودی، ج 1-1، بیروت- دمشق: دار العلم- الدار الشامیه‌، چاپ اول. ‌- ‌‌رافعی، عبدالکریم بن محمد (1426)، المحرر فی فقه الامام الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیه. ‌- ‌‌زبیدی، محمد بن محمد مرتضی (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج 1-20، بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر، چاپ اول. ‌- ‌‌زحیلی، وهبه (1409)، الفقه الإسلامی و أدلته، دمشق – سوریه: دار الفکر. ‌- ‌‌زرقا، مصطفی احمد (1425)، المدخل الفقهی العام، دمشق-بیروت: الدار القلم- الدار الشامیه، الطبعه الثانیه. ‌- زمخشری، ابو القاسم، محمود بن عمر (1417 ه ق)، الفائق فی غریب الحدیث، ج 1-4، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول. ‌- ‌‌سبحانی، جعفر (1383)، اصول الفقه المقارن فیما لانص فیه، قم – ایران: موسسه الامام صادق، الطبعه الاولی. ‌- ‌‌سید مرتضی، علی بن حسین (1415)، الانتصار فی انفرادات الإمامیه، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلام، ج 1-1، ، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ق، چاپ اول. ‌- شافعی، ابو عبدالله محمدبن ادریس(1410ق/ 1990م) ، الاُم، ج 1-8، بیروت: دارالمعرفه. ‌- شلتوت، شیخ محمود (1421)، الاسلام عقیده و شریعه، بیروت: دار الشرق، چاپ 18. ‌- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (بی‌تا)، الملل و النحل. ‌- ‌‌شهید اول، محمد بن مکی (بی‌تا)، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاُصول و العربیه، تحقیق عبد الهادی سید محسن حکیم، ج 1، قم – ایران: مکتبه المفید. ‌- ‌‌شهید ثانی، زین ‌الدین بن علی (1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 1-10، قم – ایران: کتابفروشی داوری، چاپ اول. ‌- ‌‌شهید ثانی، زین ‌الدین بن علی (1413)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج 1-15، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اول. ‌- ‌‌صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414)، المحیط فی اللغه، ج 1-10، بیروت: عالم الکتب، چاپ اول. ‌- ‌‌صادقی تهرانی، محمد (1412)، تبصره الفقهاء علی تبصره المتعلمین، تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی. ‌- ‌‌صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1413)، من لایحضره الفقیه، ج 1-4، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم. ‌- ‌‌طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1-20، لبنان، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات. ‌- ‌‌طریحی، فخرالدین بن محمد (1416)، مجمع البحرین، تصحیح سید احمد حسینی، ج 1-6، تهران: مرتضوی، چاپ سوم. ‌- ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح سید محمد تقی کشفی، ج 1-8، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفری، چاپ سوم. ‌- ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1390)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج 1-4، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول. ‌- ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407 الف‌)، تهذیب الأحکام، ج 1-10، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم. ‌- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407 ب‌)، الخلاف، ج 1-6، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول. ‌- ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، ج 1-1، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ دوم. ‌- طوسی، نصیرالدین (1326)، اساس الاقتباس، تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران. ‌- ‌‌عراقی، ضیاءالدین‌ (1420)، مقالات الأصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی‌، چاپ اول. ‌- ‌‌عمرانی، یحیی بن سالم (1428)، البیان فی مذهب الامام الشافعی، بیروت: دار المنهاج. ‌- غزالی، ابوحامد (1413)، المستصفی، تحقیق محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول. ‌- ‌‌فارابی، ابونصر (1407)، التنبیه‌ علی‌ سبیل‌ السعا‌ده‌، تصحیح جعفر آل یاسین، بیروت: دارالمناهل. ‌- ‌‌فاضل هندی، محمد بن حسن اصفهانی (1416)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام‌، تصحیح گروه پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی، ج 1-11، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ اول. ‌- ‌‌فراهیدی، خلیل بن احمد (1410)، کتاب العین، تصحیح مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، ج 1-8، قم: موسسه انتشارات هجرت، چاپ دوم. ‌- ‌‌فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1406)، الوافی، ج 1-26، اصفهان: مکتبه الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) العامه، چاپ اول. ‌- ‌‌فیومی، احمد بن محمد (1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 1-2، قم: منشورات دار الرضی، چاپ اول. ‌- ‌‌قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله (1405)، فقه القرآن، تحقیق احمد حسینی اشکوری، ج 1، قم – ایران: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، چاپ دوم. ‌- ‌‌کلینی، محمد بن یعقوب (1407)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، ج 1-8، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم. ‌- ‌‌لجنه الفقه المعاصر، جمعی از نویسندگان (1397)، الفائق فی الاصول، قم: مرکز مدیریت حوزه های علمیه، چاپ سوم. ‌- ‌‌ماوردی، علی بن احمد (1378)، الاقناع فی الفقه الشافعی، تهران: احسان. ‌- ‌‌مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1406)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تحقیق سید مهدی رجایی، ج 1-16، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، چاپ اول. ‌- ‌‌مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (1406)، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (طبع قدیم)، ج 1-14، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشانپور، چاپ دوم. ‌- ‌‌مدنی کاشانی، رضا (1408)، کتاب الدیات، ج 1-1، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ اول. ‌- ‌‌مروارید، علی اصغر (1410)، سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه. ‌- محقق حلی، جعفر بن حسن (1403)، معارج الاصول، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول. ‌- محقق حلی، جعفر بن حسن (1412)، نکت النهایه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول. ‌- محقق حلی، جعفر بن حسن (1408)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: موسسه اسماعیلیان، چاپ دوم. ‌- ‌‌مصطفوی، حسن (1402)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 1-14، اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر. ‌- ‌‌مظفر، محمد رضا (1366)، المنطق، ج 1-3، قم: اسماعیلیان. ‌- ‌‌مظفر، محمدرضا (1430)، اصول‌الفقه‌، ‌‌قم‌: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم‌، چاپ پنجم. ‌- معلوف، لوییس (2000 م)، المنجد فی اللغه العربیه المعاصره، بیروت: دار الشرق، چاپ دوم. ‌- ‌‌مغنیه، محمد جواد (1379)، فقه الامام جعفر الصادق، ج 1-6، قم: انصاریان. ‌- ‌‌مفید، محمّد بن محمد بن نعمان العکبری (1413)، المقنعه، ج 1-1، اول، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید- رحمه الله علی. ‌- ‌‌موسوی سبزواری، عبدالاعلی (1417)، تهذیب الأصول، قم: موسسه المنار، چاپ سوم. ‌- ‌‌میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1430)، القوانین المحکمه فی الأصول، ابو القاسم بن محمد حسن میرزای قمی و رضا حسین صبح، قم: احیاء الکتب الاسلامیه، چاپ 1. ‌- ‌‌نایینی، محمدحسین (1376)، فوائد الاُصول، محمد علی کاظمی خراسانی، ج 1-4، قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، چاپ اول. ‌- ‌‌نجفی، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، ج 1-43، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، چاپ هفتم. ‌- ‌‌نوری، حسین بن محمدتقی (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تصحیح مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، بیروت – لبنان: موسسه آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث. مقالات فارسی ‌- آملی لاریجانی، صادق (1380)، گفت‌وگوهای فلسفه فقه، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، چاپ دوم. ‌- ابراهیم‌پور لیالستانی، حسین (1385)، «اهداف مجازات در دو رویکرد حقوق جزا و آموزه‌های دینی‌»، معرفت، 106(15)، 71-85. ‌- ‌‌ابراهیم‌نژاد، ‌محمد (1395)، «بررسی و نقد ادله نظریه آیت‌الله صانعی در برابری دیه زن و مرد مسلمان‌»، فقه و حقوق اسلامی، 12(7)، 1-28. ‌- اصغری، سید محمد (1388)، «عدالت به مثابه قاعده فقهی و حقوقی‌»، مطالعات حقوق خصوصی، 39(1)، 1-21. ‌- الهی خراسانی، علی؛ و تمدن، حمیدرضا (1395)، «نقش‌یابی عدالت در اجتهاد فقهی در پرتو بررسی چالش حکمت‌انگاری عدالت در خطابات قرآنی‌»، فقه، 87(23)، 99-122. ‌- پیرحیاتی، نرگس؛ معمار، ثریا؛ و شهابی، مهدی (1394)، «آثار تغییر در مفهوم عدالت در حقوق‌»، رفاه اجتماعی، 57(15)، 231-257. ‌- حاجی ده آبادی، احمد (1388)، «قصاص و دیه زن‌»، حقوق اسلامی، 22(6)، 151-182. ‌- شهابی، مهدی (1390)، «فرایند اجتماعی شدن حقوق و تأثیر آن بر نظام حقوقی‌»، مطالعات حقوق خصوصی، 17(41)، 259-278. ‌- شهابی، مهدی (1401)، «حقوق طبیعی تکاملی، تأملی بر جایگاه متغیر در اندیشه حقوق طبیعی دابن، رنار و اشتملا»، مطالعات حقوقی، 14(4)، 149-181. ‌- صفری، محمدرضا (1394)، «واکاوی نهاد عاقله به‌عنوان استثنایی بر قاعده «وزر» در فقه و حقوق‌»، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 31(9)، 73-90. ‌- علاسوند، فریبا (1401)، «واکاوی مفهومی معیارهای برابری و نابرابری در نظریه‌های عدالت و عدالت جنسیتی‌»، مطالعات حقوق عمومی، 31(52)، 1391-1412. ‌- علی دوست، ابوالقاسم (1395)، «ظرفیت‌های فقه در رویارویی با مسائل دنیای معاصر‌»، اقتصاد اسلامی، 62(16)، 61-78. ‌- علی دوست، ابوالقاسم (1393)، «نقش عدالت در فرایند استنباط اول و دوم»، فقه، 21(3)، 3-20. ‌- ضیائی فر، سعید (1386)، «فلسفه علم فقه (تعریف، ساختار و اولویت های پژوهش)‌»، نقد و نظر، 47-48(12)، 273-286. ‌- مهرپور، حسین (1384)، «بررسی تفاوت اجرای حکم قصاص در مورد زن و مرد‌»، راهبرد، 37(1)، 291-303. ‌- ‌‌مهریزی، مهدی (1376)، «عدالت به‌مثابه قاعده فقهی‌»، نقد و نظر، 10-11(3)، 184-197. ‌- فاضل لنکرانی، جواد (بی‌تا)، زمان و مکان و علم فقه، قم: کنگره نقش زمان و مکان در اجتهاد از منظر امام خمینی. ‌- ‌‌فنایی، ابوالقاسم (1374)، «جایگاه موضوع‌شناسی در اجتهاد‌»، نقد و نظر، 5(2)، 87-99. ‌- قربان نیا، ناصر (1383)، «قرائت‌های گوناگون از حقوق طبیعی‌»، حقوق اسلامی، 1(1)، 37-58. ‌- کاظمینی، سید محمدحسین (1389)، «عناصر سازنده قانون و رویکرد به آن در نظام حقوقی اسلام‌»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، 49(1)، 271-290. ‌- کزازی، مجتبی (1370)، «معرفی و بررسی مقدماتی کمیسیون غرامت سازمان ملل متحد‌»، حقوقی بین‌المللی، 16-17(9)، 105-148. ‌- گرجی، ‌ابوالقاسم (1375)، «رابطه فقه و حقوق‌»، دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، (35). ‌- مددی، سید احمد (1394)، «تاریخ، سیره و علوم تاریخی در پیوند با اجتهاد»، رهنامه پژوهش، 33-34(7)، 38-41. ‌- معرفت، محمدهادی (آذر و دی 1377)، «دیه اهل کتاب»، مجله دادرسی، (11)، 8-5. ‌- موسوی بجنوردی، سید محمد (1366)، «دو نکته از حقوق کیفری‌»، حق «مطالعات حقوقی و قضائی»، 11-12(1)، 95-110. ‌- هاشمی، سید حسین (1383)، «جامعیت و کمال شریعت و تحولات آن در عصر غیبت‌»، قبسات، 32(9)، 227-260. ‌- یزدانیان، علیرضا (1390)، «تحلیلی از مسئولیت عاقله، خویشان و بیت‌المال در فقه؛ در راستای اصل مسئولیت مدنی ناشی از عمل غیر در حقوق فرانسه‌»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، 4(44)، 139-159. پایگاه‌های اینترنتی ‌- اکبری، محمد (1390)، بررسی دیدگاه تساوی دیه زن و مرد (نقد نظریه آیت‌الله صانعی) (قسمت دوم). بازیابی 8 اسفند 1396، از ‌http://rasekhoon.net/article/show/195962‌ ‌- جوادی آملی، عبدالله (2015، 23 مهر)، معرفت‌شناسی دینی از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی. بازیابی 19 آذر 1402، از ‌https://www.mehrnews.com/news/2863887/معرفت-شناسی-دینی-از-دیدگاه-آیت-الله-جوادی-آملی ‌- مکارم شیرازی، ناصر (2023، 25 تیر)، اقسام کفار و احکام آنان. بازیابی 5 اردیبهشت 1402، از‌https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=44745&mid=255179

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1430)، کفایه الأصول، عباسعلی زارعی سبزواری، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ 6. ‌‌آلوسی، محمد شکری (1342)، بلوغ الارب فی معرفه احوال العرب، مکتبه محمد الطبیب. ‌‌آمدی، عبدالواحد بن محمد (1337)، غرر الحکم و درر الکلم، یا مجموعه کلمات قصار حضرت مولی الموالی الامام ابوالحسن امیرالمومنین علی بن ابی طالب، ترجمه‌ی محمد علی (قمی) انصاری، تهران – ایران: محمد علی الانصاری القمی. ‌‌ابن حنبل، احمد (1420)، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت: موسسه الرساله. ‌‌ابن رشد، أبوالولید محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد (1425)، بدایه المجتهد ونهایه المقتصد، ج 4، قاهره: دار الحدیث. ‌‌ابن سینا، حسین بن عبدالله (1381)، الإشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، ج 1-1، قم: بوستان کتاب قم انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375ق)، الشفاء (البرهان)، تحقیق ابراهیم مدکور و ابوالعلاء عفیفی، قاهره: وزاره التربیه و التعلی. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1364)، النجاه [نقد النجاه من الغرق فی بحرالضلالات]، تصحیح محمدتقی دانش پژوه، تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ. ‌‌ابن فارس، احمد (1404)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد هارون، ج 4، قم: مکتب الاعلام الاسلامی. ‌‌ابن قدامه، أبو محمد عبد الله بن أحمد بن محمد (1388)، المغنی لابن قدامه، تحقیق طه الزینی، محمود عبدالوهاب فاید و محمود غانم، ج 1-10، مکتبه القاهره، چاپ الأولی. ‌‌ابن قدامه المقدسی، عبد الرحمن بن أبی عمر محمد بن أحمد (1403)، الشرح الکبیر علی متن المقنع، ج 1-12، بیروت: دار الکتاب العربی للنشر و التوزیع. ‌‌ابن منظور، محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب، تصحیح احمد فارس صاحب الجوائب‌، ج 1-15، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ سوم. ‌‌ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث (بی‌تا)، سنن ابی داود، بیروت: دار الکتب عربی. ‌‌اردبیلی، احمد بن محمد (1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان‌، تحقیق مجتبی عراقی- علی پناه اشتهاردی، آقا حسین یزدی اصفهانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ اول. ‌‌اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا)، زبده البیان فی احکام القرآن، ج 1-1، تهران: المکتبه الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه. ‌‌ارموی، محمد بن حسین (بی‌تا)، الحاصل من المحصول فی علم اصول الفقه، تحقیق عبدالسلام محمود ابوناجی، بنغازی: منشورات جامعه قان یونس. ‌‌الحسینی السیستانی، السید علی (1414)، قاعده لا ضرر و لا ضرار، ج 1-1، مکتب آیه الله العظمی السیستانی، چاپ الاولی. ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1398)، دروس‌ فی‌ علم‌ الاصول‌، ج 1-4، بیروت‌: دارالکتاب اللبنانی، چاپ اول. ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1417 الف‌)، بحوث فی علم الأصول، حسن عبدالساتر، بیروت: الدار الإسلامیه، چاپ اول. ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1417 ب‌)، بحوث فی علم الأصول، محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائره معارف الفقه الاسلامی، چاپ سوم. ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1421)، دروس فی علم الأصول؛ الحلقه الأولی و الثانیه، ج 1-2، قم – ایران: مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول. ‌‌الصدر، السید محمد باقر (1417)، اقتصادنا، تصحیح عبدالحکیم ضیاء و علی اکبر ناجی، ج 1-1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول. ‌‌انصاری، مرتضی بن محمدامین (1428)، فرائد الاصول، ج 1-4، قم: مجمع الفکر الاسلامی، چاپ نهم. ‌‌ایجی، قاضی عضدالدین (1325)، شرح المواقف فی الکلام، میرشریف جرجانی، حسن چلپی و عبدالکریم سیالکوتی، مصر: مطبعه العاده. ‌‌جوهری، اسماعیل بن حماد (1410)، الصحاح- تاج اللغه و صحاح العربیه‌، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، ج 1-6، بیروت – لبنان: دار العلم للملایین، چاپ اول. ‌‌حائری یزدی، عبدالکریم (1418)، دررالفوائد، قم: موسسه النشر الاسلامی‌، چاپ ششم. ‌‌حر عاملی، محمد بن حسن (1409)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه‌، تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، ج 1-30، قم – ایران: موسسه آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، چاپ اول. ‌‌حسینی عاملی، سید جواد بن محمد (بی‌تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه (طبع قدیم)، ج 1-11، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ الاولی. ‌‌حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلام، ج 1-9، دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. حمیری، نشوان بن سعید (1420ه ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، 12 جلد، بیروت: دار الفکر المعاصر، چاپ اول. خلاف، عبدالوهاب (1423)، علم اصول الفقه، مصر: دارالحدیث. خویی، سید ابوالقاسم (1413 الف)، موسوعه الإمام الخوئی‌، تحقیق پژوهشگران مؤسسه إحیاء آثار آیه الله العظمی خویی‌، ج 1-33، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی‌، چاپ اول. خویی، سید ابوالقاسم (1413 ب)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌ ، ج 1-24، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. ‌‌ خویی، سید ابوالقاسم (1413 ج)، مبانی تکمله المنهاج: جلد 42 موسوعه‌، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. ‌‌دهلوی، احمد بن عبدالرحیم (1418)، حجه الله البالغه، بیروت: دار المعرفه. ‌‌رازی، فخرالدین (1412)، المحصول فی علم الاصول، بیروت: موسسه الرساله، چاپ دوم. ‌‌راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، تصحیح صفوان عدنان داودی، ج 1-1، بیروت- دمشق: دار العلم- الدار الشامیه‌، چاپ اول. ‌‌رافعی، عبدالکریم بن محمد (1426)، المحرر فی فقه الامام الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیه. ‌‌زبیدی، محمد بن محمد مرتضی (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج 1-20، بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر، چاپ اول. ‌‌زحیلی، وهبه (1409)، الفقه الإسلامی و أدلته، دمشق – سوریه: دار الفکر. ‌‌زرقا، مصطفی احمد (1425)، المدخل الفقهی العام، دمشق-بیروت: الدار القلم- الدار الشامیه، الطبعه الثانیه. زمخشری، ابو القاسم، محمود بن عمر (1417 ه ق)، الفائق فی غریب الحدیث، ج 1-4، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول. ‌‌سبحانی، جعفر (1383)، اصول الفقه المقارن فیما لانص فیه، قم – ایران: موسسه الامام صادق، الطبعه الاولی. ‌‌سید مرتضی، علی بن حسین (1415)، الانتصار فی انفرادات الإمامیه، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلام، ج 1-1، ، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ق، چاپ اول. شافعی، ابو عبدالله محمدبن ادریس(1410ق/ 1990م) ، الاُم، ج 1-8، بیروت: دارالمعرفه. شلتوت، شیخ محمود (1421)، الاسلام عقیده و شریعه، بیروت: دار الشرق، چاپ 18. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (بی‌تا)، الملل و النحل. ‌‌شهید اول، محمد بن مکی (بی‌تا)، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاُصول و العربیه، تحقیق عبد الهادی سید محسن حکیم، ج 1، قم – ایران: مکتبه المفید. ‌‌شهید ثانی، زین ‌الدین بن علی (1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 1-10، قم – ایران: کتابفروشی داوری، چاپ اول. ‌‌شهید ثانی، زین ‌الدین بن علی (1413)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج 1-15، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اول. ‌‌صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414)، المحیط فی اللغه، ج 1-10، بیروت: عالم الکتب، چاپ اول. ‌‌صادقی تهرانی، محمد (1412)، تبصره الفقهاء علی تبصره المتعلمین، تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی. ‌‌صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1413)، من لایحضره الفقیه، ج 1-4، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم. ‌‌طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1-20، لبنان، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات. ‌‌طریحی، فخرالدین بن محمد (1416)، مجمع البحرین، تصحیح سید احمد حسینی، ج 1-6، تهران: مرتضوی، چاپ سوم. ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح سید محمد تقی کشفی، ج 1-8، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفری، چاپ سوم. ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1390)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج 1-4، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول. ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407 الف‌)، تهذیب الأحکام، ج 1-10، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407 ب‌)، الخلاف، ج 1-6، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول. ‌‌طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، ج 1-1، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ دوم. طوسی، نصیرالدین (1326)، اساس الاقتباس، تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران. ‌‌عراقی، ضیاءالدین‌ (1420)، مقالات الأصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی‌، چاپ اول. ‌‌عمرانی، یحیی بن سالم (1428)، البیان فی مذهب الامام الشافعی، بیروت: دار المنهاج. غزالی، ابوحامد (1413)، المستصفی، تحقیق محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول. ‌‌فارابی، ابونصر (1407)، التنبیه‌ علی‌ سبیل‌ السعا‌ده‌، تصحیح جعفر آل یاسین، بیروت: دارالمناهل. ‌‌فاضل هندی، محمد بن حسن اصفهانی (1416)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام‌، تصحیح گروه پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی، ج 1-11، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ اول. ‌‌فراهیدی، خلیل بن احمد (1410)، کتاب العین، تصحیح مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، ج 1-8، قم: موسسه انتشارات هجرت، چاپ دوم. ‌‌فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1406)، الوافی، ج 1-26، اصفهان: مکتبه الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) العامه، چاپ اول. ‌‌فیومی، احمد بن محمد (1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 1-2، قم: منشورات دار الرضی، چاپ اول. ‌‌قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله (1405)، فقه القرآن، تحقیق احمد حسینی اشکوری، ج 1، قم – ایران: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، چاپ دوم. ‌‌کلینی، محمد بن یعقوب (1407)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، ج 1-8، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم. ‌‌لجنه الفقه المعاصر، جمعی از نویسندگان (1397)، الفائق فی الاصول، قم: مرکز مدیریت حوزه های علمیه، چاپ سوم. ‌‌ماوردی، علی بن احمد (1378)، الاقناع فی الفقه الشافعی، تهران: احسان. ‌‌مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1406)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تحقیق سید مهدی رجایی، ج 1-16، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، چاپ اول. ‌‌مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (1406)، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (طبع قدیم)، ج 1-14، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشانپور، چاپ دوم. ‌‌مدنی کاشانی، رضا (1408)، کتاب الدیات، ج 1-1، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ اول. ‌‌مروارید، علی اصغر (1410)، سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه. محقق حلی، جعفر بن حسن (1403)، معارج الاصول، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول. محقق حلی، جعفر بن حسن (1412)، نکت النهایه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول. محقق حلی، جعفر بن حسن (1408)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: موسسه اسماعیلیان، چاپ دوم. ‌‌مصطفوی، حسن (1402)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 1-14، اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر. ‌‌مظفر، محمد رضا (1366)، المنطق، ج 1-3، قم: اسماعیلیان. ‌‌مظفر، محمدرضا (1430)، اصول‌الفقه‌، ‌‌قم‌: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم‌، چاپ پنجم. معلوف، لوییس (2000 م)، المنجد فی اللغه العربیه المعاصره، بیروت: دار الشرق، چاپ دوم. ‌‌مغنیه، محمد جواد (1379)، فقه الامام جعفر الصادق، ج 1-6، قم: انصاریان. ‌‌مفید، محمّد بن محمد بن نعمان العکبری (1413)، المقنعه، ج 1-1، اول، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید- رحمه الله علی. ‌‌موسوی سبزواری، عبدالاعلی (1417)، تهذیب الأصول، قم: موسسه المنار، چاپ سوم. ‌‌میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1430)، القوانین المحکمه فی الأصول، ابو القاسم بن محمد حسن میرزای قمی و رضا حسین صبح، قم: احیاء الکتب الاسلامیه، چاپ 1. ‌‌نایینی، محمدحسین (1376)، فوائد الاُصول، محمد علی کاظمی خراسانی، ج 1-4، قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، چاپ اول. ‌‌نجفی، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، ج 1-43، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، چاپ هفتم. ‌‌نوری، حسین بن محمدتقی (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تصحیح مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، بیروت – لبنان: موسسه آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.