مقطع: دکتری تخصصی (PhD) سال: 1402
رشته: علوم اجتماعی – جامعهشناسی ـ اقتصادی و توسعه
پدیدآور: علی قوتی سفیدسنگی استاد راهنما: محسن نوغانی دخت بهمنی استاد مشاور: بهروز مهرام
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی
آموزش و پرورش در کنار عوامل دیگر یکی از عوامل اساسی رشد و توسعه کشور ها میباشد , میتواند بر تمامی ابعاد توسعه ای در یک حک.پومت , اقتصادی , فرهنگی , سیاسی , اجتماعی , اثر بگذارد . از این جهت سیاستگذاران و برنامهریزان حوزه آموزشی و تربیتی به دنبال یافتن روش های مطلوب ارزیابی نیروی انسانی در خدمت توسعه هر کشور می باشند چرا که میان تربیت نیروی انسانی و توسعه جوامع رابطه دو جانبه برقرار می باشد. قابل ذکر است که امروزه برخورداری یکسان آحاد مردم از آموزش و پرورش را بدین منزله که هر کس در نظام آموزشی فرصت و امکان دست یابی مساوی به دور از جنسیت , شهری یا روستایی , قومیت و … را داشته باشد , در نظر میگیرند از این جهت همه سیاست هایی که در جهت عمومی سازی آموزش , پایه ریزی و هدف گذاری می شود , یک مسیر و طرح را دنبال می کنند , و آن استفاده آحاد مردم از فرصت های آموزشی برابر و عادلانه است به این منظور تلاش همه اندیشمندان و سیاست گذاران حوزه آموزش و رفاه این میباشد , که فرصت های برابر و عادلانه برای همه گروه های لازم التعلیم در یک جامعه فراهم شود . هر کسی که در آموزش و پرورش کودکان دخیل باشد ارزش و پتانسیل آموزش را می داند و نیاز به برابری و انصاف پیشرونده در توزیع منابع و فرصت های آموزشی برای همه کودکان را در می یابد . در واقع مسائل مربوط به آموزش و پرورش برای همه سازمانهای آموزشی ,علمی و فرهنگی به قدمت خود آموزش می باشد . حق دسترسی برابر به آموزش با کیفیت خوب , بهروشنی توسط اعلامیه های بین المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون حقوق کودک به رسمیت شناخته شده است ؛ به عنوان مثال ماده 26 اعلامیه جهانی حقوق بشر بیان میکند که " هر کس حق دارد از آموزش برخوردار شود " . با این حال تحقق آموزش اولیه برای همه , یکی از مهمترین چالش های اخلاقی عصر ما می باشد . زیرا ملیونها کودک در معرض خطر میباشد و هیچگونه دسترسی به آموزش رسمی ندارد در حالی که ثروتمندان می توانند در مدارس و آکادمی ها و دانشگاه های خصوصی در داخل و خارج از کشور شرکت کنند هنوز هم کودکانی هستند که برای شروع مدارس دولتی فقیر تر از آن هستند که به تحصیل بپردازند . بر هیچ کسی پوشیده نمیباشد که فراهم کردن شانس برابر برای دستیابی همه افراد واجد شرایط یادگیری جامعه به فرصت های آموزشی مطلوب از جهات گوناگون به ویژه از دیدگاه سیاسی و همچنین روح فرهنگ غنی اسلام و قوانین کشور دارای اهمیت فراوانی است . در طول تاریخ، دولت ها با دلایل و اهداف متفاوتی چه در زمینه فراهم کردن شرایط مناسب برای افراد در جهت استفاده از آموزش، یا در حوزه آموزش عمومی و اجباری در جامعه برای شهروندی, و یا در شکل دادن به نیروی انسانی جهت کسب تخصص و تامین نیروی جامعه سرمایه داری , در نهاد اموزش دخالت میکرده اند . در حکومت جمهوری اسلامی ایران چه در زمان پیروزی انقلاب به عنوان یک خواسته اساسی و چه بعد از انقلاب اسلامی در طول چهار دهه تا به اکنون , دغدغه عدالت و عدالت آموزشی , محور حرکت و سیاستهای دولت ها مختلف بوده است ؛ که هر کدام از دولتهای بعد انقلاب براساس رویکرد سیاسی خود به ان توجه نموده اند . عدالت آموزشی بر رشد و شکوفایی افراد , دسترسی آنها به موقعیت ها درآمد ها و مشاغل متفاوت در آینده , در جامعه تاثیر می گذارد ؛ بر همین اساس کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه در صدد ایجاد فرصتهای برابر دسترسی همگان به آموزش هستند . بدون شک امروزه دستیابی به توسعه همه جانبه بیش از پیش ضروری شده و شرایط کنونی جهان و چشم انداز آینده آن به شکلی است که جدای از سختی دستیابی به توسعه , نرسیدن به توسعه نیز مترادف نابودی و فروپاشی معنی شده است . برخی از اندیشمدان حوزه توسعه بر این عقیده هستند که جوامع توسعه نیافته و در حال توسعه بر سر دوراهی توسعه و نابودی ایستاده اند ؛ به شکلی که اگر این مخاطره شدت یابند و نیازهای اولیه مردمان و حکومت ها برآورده نشوند جوامعی مثل ایران افغانستان و غیره راهشان نابودی خواهد بود . در زمینه آموزش و پرورش سند ها و سیاستهای مختلفی برای تامین و توجه به آرمان عدالت آموزشی در جهت رسیدن احاد افراد به فرصت های یکسان تصویب شده است ؛ اما بعد از گذشت چندین سال از انقلاب و با وجود پیشرفت هایی که در بعضی زمینه ها اتفاق افتاده, اما هنوز عدالت همه جانبه تحقق نیافته است ؛ هر چند باید اذعان کرد که در برخی از شاخص های عدالت آموزشی مانند عدالت جنسیتی , در بعد از انقلاب رشد بسیار چشمگیری داشته ایم . یکی از دلایل انتخاب مسئله عدالت این بوده است که اگر عوامل تاثیر گذار بر عدالت و عدالت آموزشی مورد شناسایی قرار نگیرد سیاست ها و برنامه های آموزشی و تربیتی که در این حیطه در نظر سیاست گذاران بوده است , قطعاً خروجی کاملی نخواهد داشت. همچنین توسعه و نهادینه کردن عدالت آموزشی و تربیتی هماهنگ با نظام معیار جمهوری اسلامی جزو اهداف کلان نظام آموزشی می باشد . علاوه بر آن طراحی یک الگوی بومی و ملی در زمینه عدالت آموزشی می تواند به دست اندرکاران حوزه آموزش و سیاست گذاران این حیطه کمک کند تا در زمینه ی برپایی عدالت آموزشی در این نهاد مسیر مشخصی را طی کنند . نکته اساسی در بحث از عدالت آموزشی در نظام آموزش و پرورش این است که باید بتوانیم الگوی مطلوب عدالت آموزشی و الزامات تربیتی این نوع الگوی عدالتی را استخراج و به دست آوریم , تا در نظام آموزشی نیز عدالت آموزشی به شکل کامل و همه جانبه به وقوع بپیوندد . به عبارت دیگر نمی توان حرف از عدالت آموزشی در آموزش و پرورش به میان آورد , اما به دنبال طرح ریزی عدالت آموزشی نباشیم ؛ لذا بر اساس موارد ذکر شده به دنبال آن هستیم که ضمن مرور وضع موجود عدالت آموزش در اسناد فرا دست آموزش و پرورش و ملاحظه تجارب زیست سیاستگذاران , مدل مفهومی عدالت آموزشی در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران را تفسیر کرده تا ابعاد این مدل به خوبی روشن و مشخص شود .
عدالت / justice , عدالت آموزشی / Educational Justice , آموزش و پرورش / education , اسناد / documents , سیاستگذارن / policy-maker , الگوی مطلوب / Ideal Model , برنامه های توسعه / Development Plans ,
آتشک , محمد( 1391 ) ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزشی ایران . فصلنامه زن در توسعه و سیاست .دوره 10 , شماره 4 : 127 – 151 . – ازکیا , مصطفی؛ غفاری , غلامرضا( 1388 ) .جامعه شناسی توسعه با تجدید نظر اصلاحات و اضافات کلی .انتشارات کیهان , چاپ هشتم . – اسکاچپول, تدا ( 1389 ) . دولتها و انقلابهای اجتماعی ؛ ترجمه مجید روئین تن، چاپ دوم ، تهران : سروش. – اسماعیل سرخ , جعفر ( 1380 ) . کردستان و مسئله نابرابری های آموزشی . فصلنامه پژوهش و برنماه رزی در آموزش عالی ؛ شماره 19 : صص 143-181 . – اسماعیل سرخ , جعفر( 1380 ) .کردستان و مسئله نابرابری های آموزشی . فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی شماره 19 . صص – بهرامی , گیتی( 1394 ) .کالایی شدن آموزش . پایان نامه کارشناسی ارشد ,دانشگاه تهران ؛ دانشکده علوم اجتماعی . – بوردیو , پی یر ( 1393 ) . نظریه کنش : دلایل علمی و انتخاب عقلانی . ترجمه مرتضی مردیها . تهران انتشارات فلسفه , نقش و نگار . – تاج مزینانی ,علی اکبر ؛ ابراهیمی, مریم( 1400 ) تحلیل جنسیتی سیاستگذاری آموزش در ایران پسا انقلاب . پژوهشنامه زنان ؛ سال 12, شماره 4 : 41 – 72 . – توسلی , غلامعباس ( 1398 ) . جامعه شناسی و آموزش و پرورش : دیروز امروز فردا . تهران نشر علم ؛ چاپ دوم . – جباری , محمدحسن ( 1394 )، گفتمانهای عدالت در ایران، کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم رفتاری و اجتماعی. – چلبی , مسعود( 1385 ) جامعه شناسی آموزش و پرورش جزوه درسی گروه جامعه شناسی . دانشگاه شهید بهشتی – حافظ نیا , محمدرضا ( 1401 ) . مقدمه ای بر روش تحقیق در در علوم انسانی چاپ سی ام . انتشارات سمت . – حسینی،سید حسن( 1389 ) . مسأله برابری در آموزش و پرورش . نشریه: جامعه شناسی و علوم اجتماعی .شماره 32و33 : صص17-22 . – حقیقتیان , منصور ( 1396 ) .آموزش و پرورش و بازتولید نابرابری . انتشارات افکار . – دانایی فرد , حسن ؛ الوانی , سید مهدی ؛ آذر, عادل( 1383 ) . روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت- رویکردی جامع . تهران , انتشارات صفار . – دهخدا , علی اکبر ( 1394 ) لغت نامه دهخدا . انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور . – راولز , جان (1390 ) نظریه عدالت . ترجمه سید محمد کمال سروریان ؛ مرتضی بهرامی . انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی ؛ چاپ دوم . – راولز , جان( 1376 ) . عدالت و انصاف و تصمیم گیری عقلانی . مترجم مصطفی ملکیان . نقد و نظر شماره 10 و 11 ؛ صص80-93 . – راولز , جان( 1376 ) . عدالت و انصاف و تصمیم گیری عقلانی . مترجم مصطفی ملکیان . نقد و نظر شماره 10 و 11 ؛ صص80-93 . – راولز , جان( 1383 ) عدالت به مثابه انصاف . ترجمه عرفان ثابتی. انتشارات ققنوس؛ چاپ اول. – ریگین , چارلز( 1388 ) . روش تطبیقی فراسوی راهبرد کمی و کیفی . ترجمه محمد فاضلی . انتشارات آگاه تهران . – سازمان برنامه و بودجه کردستان (1375 ) . آمارنامه استان کردستان . – ساعی , علی ( 1390 ) . منطق تحلیل تطبیقی – تاریخی با رویکرد تحلیل بولی . فصلنامه علوم اجتماعی شماره 54 : صص 133 تا 171 . – شارع پور, محمود ( 1390 ) . جامعه شناسی آموزش و پرورش . انتشارات سمت . چاپ نهم – صفری جعفرلو , حمیدرضا ؛ افروزه , محمدصادق( 1400 ) . الگوی توسعه عدالت آموزشی در رشته علوم ورزشی (مطالعه موردی دانشگاه جهرم ) .فصلنامه پژوهش در ورزش تربیتی ؛ دوره 9 شماره 22 :صص 97 – 120 . – عبدالله زاده, نسیم ؛ بلند همتان , کیوان ؛ , شیربگی ناصر( 1400 ) خصوصی سازی مدارس و بازتولید نابرابری آموزشی : برساخت تجارب مدیران مدارس سطح متوسطه شهر سنندج . فصلنامه علمی برنامه ریزی رفاه وتوسعه اجتماعی ؛ سال دوازدهم شماره 48 . صص 147 – 186 . – علاقه بند , علی ( 1401 ) . جامعه شناسی آموزش و پرورش . انتشارات نشر روان ؛ چاپ شصت و نهم . – فابر , سسیل ( 1391 ) عدالت در جهان متحول . ترجمه رستم فلاح . انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام . – فیتز پاتریک , تونی (1381) . نظریه رفاه : سیاست اجتماعی چیست؟ ترجمه هرمز همایون پور . انتشارات موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی,گام نو ؛ چاپ اول . – قریشی خوراسگانی , مریم سادات ؛ نظرزاده زارع , محسن ؛ بهرامی , بهنوش ( 1400 ) . بررسی وضعیت عدالت آموزشی در مدارس دولتی شهر تهران . فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت مدرسه صص 263 – 288 . – گرنفل , مایکل ( 1388 ) مفاهیم کلیدی پیر بوردیو . ترجمه محمد مهدی لبیبی . تهران نشر نقد افکار. – گیدنز , آنتونی ؛ بردسال , کارن ( 1401 ) جامعه شناسی . ترجمه حسن چاوشیان . انتشارات نی چاپ بیستم. – گیدنز، آنتونی ( 1392 ) . گزیده جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ پنجم، تهران: نی. – مالاسیس , لوئیس ( 1367 ) . آموزش برای توسعه . ترجمه اسدالله زمانی پور. بیرجند , از مجتمع آموزش عالی . – محمد پور , احمد ( 1390 ) . روش تحقیق ضد روش 1 و 2 : مراحل و رویه های عملی در روش شناسی کیفی . اشارات جامعه شناسان . – محمد پور , احمد ( 1390 ) . روش تحقیق ضد روش 1 و 2 : مراحل و رویه های عملی در روش شناسی کیفی . اشارات جامعه شناسان . – مشایخ، فریده ( 1377 ) . فرایند برنامه ریزی آموزشی. تألیف گروه مشاوران یونسکو. چاپ هفتم، تهران : انتشارات مدرسه . – مشایخ، فریده ( 1377 ) . فرایند برنامه ریزی آموزشی. تألیف گروه مشاوران یونسکو. چاپ هفتم، تهران : انتشارات مدرسه . – معین ,محمد ( 1371 ) فرهنگ فارسی معین . جلد 2 . انتشارات امیرکبیر . – میلر , چارلز دلبرت (1380 ) . راهنمای سنجش و تحقیقات اجتماعی . ترجمه هوشنگ نایبی . انتشارات نی – نوغانی دوخت بهمنی , محسن (1382 ) آموزش و پرورش و بازتولید فرهنگی . آموزش علوم اجتماعی ؛شماره 3 : صص12-23 . – هاشم خانی , میثم ؛ وکیل ,زهرا ( 1394 ) صد و چهارده روایت از توسعه و عدالت آموزشی کودکان . انتشارات ترمه چاپ دوم . – واعظی , احمد( 1386 ) . از عدالت تا عدالت خردنامه . شماره 18 ؛ صص 42 – 44 .
Altheide, D. L., & Schneider, B. (1996 ). Process of qualitative document analysis. Qualitative media analysis, 1, 39-47. – Aikman , sheila ( 2011 ) education and indigenous in Africa . international journal of educational development . vol 31 ; p 15 – 22 . – Attride-Stirling, J. (2001), “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405. – Bourdieu, P ( 1998 ) . Practical Reason: On the Theory of Action . Randall Johnson (Translator) Stanford University Press . – Bourdieu, P. & Passeron, J. C. (1977), Reproduction in education, society and culture. (R. Nice, Trans.), London: Sage Publications. – Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101 . – Brighouse, H. (2007). Educational justice and socio-economic segregation in schools. Journal of Philosophy of education, 41(4): 575-590. – Brighouse, H. and Swift, A. (2008) Putting Educational Equality in its Place, Education Finance and Policy, 3.4, pp. 444-66. – Coleman, J. S. Campbell, E. Q. Hobson, C. J. McPartland, J. Mood, A. M. Weinfeld, F. D. & York, R. L. (1966). Equality of Educational Opportunity. Washington, DC: U.S. Government Printing Office. – Cooly , Dalton( 2001) College parental Assets And postsecondary schooling . Sociology of education . Vol 74 . No 1. – Dum , Jenn ( 2017 ) .ends, principal and causal explanation in Educational Justice . Ethics and Education . vol 12 Y No 2 : pp 184-200 – Golley, J. Kong, S.T. (2016). Inequality of opportunity in Chinas educational outcomes. China Economic Review, 1-13. – Graham , garden( 1988 ) . contemporary social philosophy. Oxford Blackwell . – Hackman , Heather W ( 2005 ) . Five Essential Components for Social Justice Education . Equity & Excellence in Education, vol :38 . p 103-109, – Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2008). Educational administration: Theory, research, and practice (2th ed.). New York: McGraw-Hill. – Korpel, I. R. (2005), Identifying a Leverage Point to Improve Business Performance Through ELearning: A Case Study in a Financial Institution, Phd Dissertation, USA, Pritoria: University of Pritoria. – Levin, HM. (2009). The economic payoff to investing in educational justice. Educational Researcher, 38(1), 20-5 . – Livingstone, David (1983 ) class edeologies and education of feature . the Falmer press . – Marshall, C. (2004). Social justice challenges to educational administration: Introduction to a special issue. Educational Administration Quarterly, 40(1): 3-13. – Martin , Christopher ( 2009 ) . R.S. PETERS AND JU¨ RGEN HABERMAS: PRESUPPOSITIONS OF PRACTICAL REASON AND EDUCATIONAL JUSTICE . EDUCATIONAL THEORY .Volume 59 .Number 1: p 1- 15 . – – McFadden , M. G ; J. C Walker( 1997 ). Resistance theory ” in L. J Saha(Ed).international encyclopaedia of the social of education. Oxford peragamo . – Neuman, W. Lawrence (2000). social reseach methods, qualitative and Quantitative approaches. Allyn and Racon Press. – Nouri , Ali ; Karimi , Yousef ( 2018 ) . A phenomenological study on the meaning of educational justice for street children . Education, Citizenship and Social Justice 1-11 . p 1-11 . – O. Bassey , Magnus ( 2016 ) .Culturally Responsive Teaching: Implications for Educational Justice . science education . p 1-6 . – Packer, M. J. (1989). “Entering the circle.” Hermeneutic investigations in psychology. . Albany . – Patton, M. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks: California. – Ramberg, J. (2015). special education in Swedish upper secondary school (Dissertation). Stockholm, Sweden University.Economic Attachment of East. – Reilly Carlisle , Lenore ; W. Jackson , Bailey ; and George , Alison ( 2006). Principles of Social Justice Education: The Social Justice Education in Schools Project . Equity and Excellence in Education, vol 39 .p 55-64 – Tan, Charlen (2020) social justice education with Chinese characteristics: an example for Shanghai. British educational research journal :p1-15 – Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, ILT Brief 23 August 2013. – Woodhall, Maureen and Blaug, Mark (2000): Productivity Trends in British Secondary Education, 1950-1963. – UNESCO (2001) The Dakar Framework of Action: Education for All—Meeting Our Collective Commitments.Paris: UNESCO . – Dong X (2008) Justice of education in China: an analysis from the perspective of legal sociology. Asian Social Science 4(9): 46-49. – Oduaran A and Bhola HS (2006) Widening Access to Education as Social Justice. Dordrecht: Springer. – Singh K (2006) Universalizing access to basic education: UNESCO’s normative action. In: Oduaran A and Bhola HS (eds) Widening Access to Education as Social Justice. Dordrecht: Springer, 165-190.