نویسنده: کامرانی فر، احمد* ؛ غریب زاده، سیده شیدا ؛ یوسف جمالی، محمدکریم ؛
چکیده: زمینه و هدف: از جمله آیین نوظهوری که در عصر ساسانیان توانسته بود تاثیر قابل توجهی بر وضعیت سیاسی و اجتماعی عصر ساسانیان بگذارد، اندیشه مزدک و پیروان آن یعنی مزدکیان بوده است. این جنبش با به چالش کشیدن مناسبات طبقاتی و همچنین برملا ساختن نفوذ روحانیون و موبدان، برخی مناسبات تاریخی و اجتماعی جامعه ایرانی را به چالش کشیده است. پژوهش حاضر درصدد است تا به بررسی آثار سیاسی و اجتماعی جنبش مزدک بپردازد. مواد و روش‌ها: این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به تجزیه و تحلیل روند گسترش آیین مزدک و تاثیر آن بر مناسبات سیاسی و اجتماعی جامعه ایرانی در عصر ساسانیان می‌پردازد. یافته‌ها: اندیشه‌های مزدک و به تبع آن جنبش مزدکیان بسیاری از مناسبات اجتماعی از جمله تسلط برخی طبقات نظیر روحانیون و موبدان و همچنین شاه‌نشینان در عصر ساسانیان را به چالش کشید. از جمله اینکه با طرح مساله برابری در اموال و زنان، جذابیتی برای طبقات پایین فراهم آورد تا بتوانند ستم‌های اعمال‌شده در حق خود را جبران نمایند. از طرفی دیگر، قباد ساسانی نیز با بهره‌برداری از گسترش جنبش مزدک، خود را پیرو آیین وی اعلام کرد تا بتواند هم قدرت روحانیون را کاهش دهد و هم مناسبات شاهنشاهی پیشین را اعاده کند. نتیجه‌گیری: عدالت و مساوات به عنوان یکی از ارکان اساسی سیاست‌ورزی در جامعه ایرانی از دیرباز منشا تحول در جامعه بوده است که اندیشه مزدک نمود عملی یافته است. اندیشه برابری‌طلبانه مزدک طبقات پایین جامعه را به برقراری عدالت سیاسی و اجتماعی امیدوار ساخت که حتی می‌توان گفت پیش درآمدی بر گسترش اندیشه برابری‌طلبی در نزد آیین مذهبی و سیاسی در اعصار بعدی شده بود. اندیشه شراکتی شدن زنان و اموال هرچند ایده‌ای خام و غیرمنتظره بوده، اما گویای ستم طبقاتی در زمان ساسانیان بوده که همگی حول قیام مزدک گرد آمدند. قیام مزدک بدین ترتیب یکی از نقاط عطف توجه به برقراری مناسبات برابر در جامعه ایرانی بوده است.
منبع: تاریخ پزشکی زمستان 1399 – شماره 45 (ویژه نامه تاریخ اسلام و ایران) رتبه: علمی-پژوهشی/ISC (12 صفحه – از 152 تا 163 )
The Social and Political Effects of Mazdakis on Iran’s Class System During the Sassanid Era
Author: Ahmad, Kamranifar*; Seyyedeh Sheyda, Gharibzadeh; Mohammad Karim, Yousef Jamali;
Abstract: Objective and Background: Amongst the Newly Emerging Creeds That Had Been Able to Exert a Considerable Deal of Effect During Sassanid Era on the Then Political and Social Statuses Was the Mindset of Mazdak and his Followers, i. e. Mazdakis. This Movement Challenged the Class Relations and Divulged the Clergymen and Magi’s Influence and Succeeded in Changing Some of the Iranian Society’s Historical and Social Relations. The Present Study Seeks Investigating the Mazdakism’s Political and Social Effects. Materials and Methods: The Present Study Uses a Descriptive-Analytical Method to Analyze the Expansion of Mazdakism and its Effect on the Political and Social Relations of the Iranian Society in the Sassanid Era. Findings: Mazdak’s Thoughts Hence Mazdakism Challenged Many of the Social Relations, Including the Domination of Some Classes Such as Clergymen and Magi as Well as the King’s Companions in the Sassanid Era. Amongst the Challenged Issues Was the Proposition of the Equality in Properties and Wives That Could Bring About Attractiveness for the Lower Social Classes That Thought They Can Accordingly Make up for the Oppressions to Which They Had Been Subjected. On the Other Hand, the Sassanid Ghobad, as Well, Took Advantage of Mazdak’s Vast Movement and Announced Himself as a Follower of Mazdakism so as to be Able to Reduce the Power of the Clergymen and Simultaneously Restore the Prior Kingship Relations. Conclusion: As One of The Essential Pillars of Practicing Policies in the Iranian Society, Parity and Equality Have Been the Source of Evolution in the Society Since Long Ago With Mazdak’s Mindset Being an Applied Manifestation Thereof. Mazdak’s Equality-Seeking Thoughts Made the Lower Social Classes Hopeful in the Establishment of Social and Political Justice and it can be Even Said that they Became Preludes to the Expansion of Equality-Seeking Thoughts Amidst the Religious and Political Creeds in the Later Periods. Although the Idea of Having Equal Shares of Women and Wives Was Raw and Unexpected, it Was Expressive of the Class-Based Suppression in the Time of Sassanids and it Encouraged Everyone to Gather Around and Rise up With Mazdak. In This Way, Mazdak’s Uprising Has Been one of the Turning Points of the Attention to the Establishment of Equal Relations in the Iranian Society.