نویسنده: کریم زاده، رحمت الله*؛
چکیده: «عدالت» حقیقتی جاری در تمام ابعاد زندگی انسان است، در دانش‌های محتلف مفهوم‌یابی شده و فقه ازجملهٔ آن دانش‌هاست. فقها تعاریف گوناگونی از عدالت ارائه داده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها تعریف عدالت به‌مثابه ملکه است. این پژوهش با تبیین تعاریف ارائه شده ازعدالت در فقه، این فرضیه را دنبال می‌کند که هیچ‌یک از تعاریف عدالت فقهی بیانگر معنای حقیقی نیست؛ برخی از آن‌ها حاکی و کاشف از وجود عدالت است و ملکه‌بودن نیز به‌دلیل برخی اشکالات نمی‌تواند تعریف عدالت به‌شمار آید؛ بلکه عدالت، واقعیتی وجودیِ برخاسته از حق است که هردو از اقتضائات فطری انسان به شمار می‌روند و فطرت آدمی بر آن گواهی می‌دهد. انجام واجبات و ترک محرمات، سبب فعلیت‌یافتن عدالت است، نه اینکه عدالت ملکه‌ای باشد که با انجام واجبات و ترک محرمات پدید آید. تبیین این حقیقت، دست‌کم به‌لحاظ علمی ثمراتی در بر دارد که ضرورت بحث و تحقیق را ایجاب می‌کند.
منبع: فقه و اصول (دانشگاه فردوسی مشهد) بهار 1403 – شماره 136 رتبه ب (وزارت علوم/ISC (24 صفحه – از 162 تا 185 )
10.22067/jfiqh.2023.78032.1416
A Critical Analysis of the Concept of Jurisprudential Justice as Second Nature (Malakih)
Author: Rahmatollah, Karimzadeh*;
Abstract: Justice is a prevailing reality in all dimensions of human life, conceptualized in different fields of knowledge including jurisprudence. Jurisconsults have presented various definitions of justice, the most importance of which is the definition of justice as a second nature (malakih). The present study clarifies the definitions of justice provided in jurisprudence, and follows the hypothesis that none of these definitions truly capture the meaning of justice. Some of the definitions indicate and discover the existence of justice, and second nature cannot be accepted as a definition of justice either, due to some shortcomings. In fact, justice is an existential reality derived from Right (haq), both of which are parts of innate human necessities and can be proven by reference to human nature. Performing the obligatory acts (vajibat) and avoiding prohibited acts (muharramat) leads to the realization of justice. It is not that justice is a second nature that emerges from performing obligatory acts and avoiding prohibited ones. This study is necessary, because elucidating the reality of jurisprudential justice yields scientific benefits in the least.